Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

зме́раць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.

Вызначыць якой-н. мерай велічыню чаго-н.

З. глыбіню вадаёма.

З. тэмпературу.

З. вокам (перан.: уважліва аглядаць каго-н., нібы ацэньваючы).

|| незак. змяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

зме́рзлы гл. змёрзлы.

зме́рзнуцца і зме́рзціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., -нецца; змёрзся, зме́рзлася; зак.

Прымерзнуць адзін да аднаго, змацавацца лёдам.

Рыба змерзлася ў халадзільніку.

|| незак. змярза́цца, -а́ецца.

|| наз. змярза́нне, -я, н.

зме́рзнуць гл. мерзнуць.

зме́рзціся гл. змерзнуцца.

зме́ркнуцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -нецца; зме́рклася; безас.; зак.

Пра наступленне змроку.

На дварэ змерклася.

|| незак. змярка́цца, -а́ецца.

зме́ркнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; змерк, -кла; зак.

1. гл. меркнуць.

2. перан. Страціць сілу, значэнне.

Слава змеркла.

|| незак. змярка́ць, -а́е.

змест, -у, М -сце, м.

1. Тое, што складае сутнасць каго-, чаго-н.

Адзінства формы і зместу.

2. Тэма, асноўная сутнасць выкладу, выказвання.

З. размовы.

З. твора.

3. Пералік раздзелаў, састаўных частак кнігі з указаннем старонак, змешчаны ў канцы ці ў пачатку.

зме́сці, змяту́, змяце́ш, змяце́; змяцём, змецяце́, змяту́ць; змёў, змяла́, -ло́; змяці́; зме́цены; зак., што.

1. Метучы, зняць, сцерці, скінуць з паверхні чаго-н.

З. пыл з лавы.

З. усё на сваім шляху.

З. з твару зямлі каго-, што-н. (перан.: знішчыць).

2. Метучы, згрэбці ў адно месца, у кучу.

З. смецце ў куток.

|| незак. змята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. змята́нне, -я, н.

зме́сціва, -а, н.

Тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н.

З. клеткі.