Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

уляжа́ць, уляжу́, уляжы́ш, уляжы́ць; уляжы́м, улежыце́, уляжа́ць; уляжы́; зак.

Тое, што і улежаць.

Хіба доўга ўляжыш на такім сонцы.

уля́пацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак. (разм.).

1. у што і чым. Абляпацца, вымазацца.

У. ў гліну або глінай.

2. у што і без дап. Трапіць у бяду, непрыемную справу.

У. ў гісторыю.

3. у каго (што). Закахацца.

У. ў хлопца.

уляпі́цца, уляплю́ся, уле́пішся, уле́піцца; зак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыляпіцца, прыліпнуць.

Фарба ўляпілася так, што не ададраць.

2. за каго-што. Учэпіста ўзяцца за каго-, што-н.

У. за поручні.

|| незак. уле́плівацца, -аюся, -аешся, -аецца.

уляпі́ць, уляплю́, уле́піш, уле́піць; уле́плены; зак.

1. што ў што. Лепячы, уставіць.

У. мазаіку ў сцяну.

2. перан., што і каму. Моцна ўдарыць, выцяць каго-н. (разм.).

У. яму снежкай.

У. у вуха.

3. перан., што. Прычыніць, зрабіць што-н. (замяняе дзеясловы даць, паставіць і пад.; разм.).

У. вымову.

У. вучню двойку.

|| незак. уле́пліваць, -аю, -аеш, -ае.

уляце́ць, улячу́, уляці́ш, уляці́ць; уляці́м, улеціце́, уляця́ць; уляці́; зак.

1. у што. З лёту, на ляту пранікнуць куды-н.

Ластаўка ўляцела ў сенцы.

2. у што. Вельмі хутка ўбегчы, уехаць куды-н. (разм.).

У. у хату.

3. у што. Упасці, уваліцца ў што-н. (разм.).

У. у яму.

У. у гразь.

4. безас., каму. Папасці за якую-н. правіннасць (разм.).

Яму ўляцела ад бацькоў.

|| незак. улята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

ума́заць, ума́жу, ума́жаш, ума́жа; ума́ж; ума́заны; зак., што ў што.

1. Запэцкаць, забрудзіць.

У. лоб у сажу.

2. Уставіць, замацаваўшы чым-н. вязкім.

У. кацёл у печ.

|| незак. ума́зваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ума́званне, -я, н. (да 2 знач.) і ума́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 2 знач.).

умайстрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак., што (разм.).

Прыладзіць дзе-н., куды-н.

У. люстэрка.

|| незак. умайстро́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. умайстрава́нне, -я, н.

умалі́ць, умалю́, умо́ліш, умо́ліць; умо́лены; зак., каго (што).

Схіліць да чаго-н. моцнай просьбай, угаворамі, упрасіць.

У. няўступных бацькоў.

|| незак. умо́льваць, -аю, -аеш, -ае.

умало́т, -у, Мо́це, м.

Колькасць абмалочанага зерня.

У. з гектара.

|| прым. умало́тны, -ая, -ае.

умало́ць, умялю́, уме́леш, уме́ле; умялі́; умо́латы; зак., што (разм.).

З’есці з вялікім апетытам; умяць.

У. кавалак каўбасы.