Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

прапано́ва, -ы, мн. -ы, -но́ў, ж.

1. гл. прапанаваць.

2. Тое, што прапанавана, прапануецца.

Унесці прапанову.

Рацыяналізатарская п.

3. Просьба стаць жонкай.

Зрабіць прапанову.

Прыняць чыю-н. прапанову.

прапаро́ць, -ару́, -о́раш, -о́ра; -ары́; -о́раты; зак., каго-што.

Разарваць, разрэзаць наскрозь чым-н. вострым.

П. чаравік. П. нагу (параніць).

|| незак. прапо́рваць, -аю, -аеш, -ае.

прапарцыяна́льнасць, -і, ж.

1. гл. прапарцыянальны.

2. У матэматыцы: залежнасць паміж велічынямі, пры якой павелічэнне адной з іх цягне за сабой змяненне другой у столькі ж разоў.

Прамая п. (пры якой з павелічэннем адной велічыні другая павялічваецца). Адваротная п. (пры якой з павелічэннем адной велічыні другая памяншаецца).

прапарцыяна́льны, -ая, -ае.

1. У матэматыцы: які знаходзіцца ў адносінах прапарцыянальнасці (у 2 знач.).

Прапарцыянальныя велічыні.

2. Які знаходзіцца ў пэўных колькасных адносінах, адпаведнасці з чым-н.

Прапарцыянальнае прадстаўніцтва.

3. Які мае правільныя прапорцыі (у 2 знач.); суразмерны.

П. склад цела.

|| наз. прапарцыяна́льнасць, -і, ж.

пра́паршчык, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Воінскае званне асобы, якая добраахвотна праходзіць службу звыш устаноўленага тэрміну, а таксама асоба, што носіць гэта званне.

2. У царскай арміі: самы малодшы афіцэрскі чын, а таксама асоба ў гэтым чыне.

|| прым. пра́паршчыцкі, -ая, -ае.

прапа́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; зак.

1. Выпарыцца, папарыцца як належыць.

2. Правесці які-н. час парачыся.

|| незак. прапа́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 знач.).

прапа́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., што.

Выпарыць (у 1 знач.) як належыць, апрацаваць парай.

П. драўніну.

|| незак. прапа́рваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. прапа́рванне, -я, н. і прапа́рка, -і, ДМ -рцы, ж.

|| прым. прапа́рачны, -ая, -ае.

прапа́сці, -паду́, -падзе́ш, -падзе́; -падзём, -падзяце́, -паду́ць; -па́ў, -па́ла; -падзі; зак.

1. Знікнуць невядома куды.

Дакументы прапалі.

Дзе ты на тыдзень прапаў? (не прыходзіў на працягу тыдня).

2. Перастаць быць бачным ці чутным.

Коннік сеў на каня і прапаў з віду.

3. Страціцца, знікнуць; загінуць, памерці.

Прапаў спакой, боль.

Гэты чалавек нідзе не прападзе.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прайсці без карысці, безвынікова.

Паўдня прапала.

|| незак. прапада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Дзе наша не прападала! (гаворыцца, калі хто-н. ідзе на рызыку спадзеючыся на ўдачу; разм.).

|| наз. прапа́жа, -ы, ж. (да 1 знач.).

прапаўзці́, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; -по́ўз, -паўзла́, -ло́; -зі; зак.

1. Прасунуцца паўзком куды-н., па чым-н., міма чаго-н.

П. па зямлі.

2. што. Паўзком пераадолець якую-н. адлегласць.

П. некалькі метраў.

|| незак. прапаўза́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

прапа́хлы, -ая, -ае.

Насычаны якім-н. пахам.

Прапахлае дымам адзенне.