Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

убро́д, прысл.

Па дне ў мелкім месцы, не ўплаў.

Перайсці раку ў.

убрыкну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак., каго (што).

Ударыць, выцяць задняй нагой ці абедзвюма заднімі нагамі (пра капытных жывёл).

Гэты чалавек можа знянацку і ў. (перан.).

убудава́ць, -ду́ю, -ду́еш, -ду́е; -ду́й; -дава́ны; зак., што.

Пабудаваць, збудаваць унутры чаго-н.

У. шафу ў сцяну.

|| незак. убудо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

убу́хаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што і чаго (разм.).

Усыпаць, уліць, укласці куды-н. у вялікай колькасці.

У. многа гною ў глебу.

Столькі грошай убухалі за мэблю (перан.: патрацілі).

|| аднакр. убу́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты.

убы́ць, убу́ду, убу́дзеш, убу́дзе; убы́ў, -была́, -ло́; убу́дзь; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паменшаць (у колькасці, аб’ёме і пад.).

Убыла вада ў сажалцы.

Убыў дзень.

Убыла рашучасць (знікла, аслабла).

2. (звычайна з адмоўем). Пражыць, прабыць пэўны час дзе-н.; ужыцца з кім-н.

Яны там доўга не ўбудуць — вернуцца.

З табою ніхто не ўбудзе.

|| незак. убыва́ць, -а́е (да 1 знач.).

убяга́ць гл. убегчы.

ува, прыназ. з М.

Ужыв. замест прыназоўніка «у» перад словамі «мне», «усіх», «усім», напр.: ува мне, ува ўсіх.

увабра́цца, убяру́ся, убярэ́шся, убярэ́цца; убяро́мся, убераце́ся, убяру́цца; увабра́ўся, -ра́лася; убяры́ся; зак. (пераважна ў прошлым часе).

1. Пранікнуць унутр чаго-н., паглынуцца, уцягнуцца.

Дзёгаць увабраўся ў юхтовыя боты.

2. Усяліцца куды-н. або забрацца, залезці куды-н. (разм.).

У. ў новую кватэру.

У. ў гушчар.

|| незак. убіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

увабра́ць, убяру́, убярэ́ш, убярэ́; убяро́м, убераце́, убяру́ць; увабра́ў, -ра́ла; убяры́; увабра́ны; зак.

1. што. Паступова паглынуць, уцягнуць, усмактаць у сябе.

Зямля ўвабрала ваду.

2. што. Заправіць, усунуць унутр чаго-н.

У. кашулю ў штаны.

3. што. З’есці без астатку (разм.).

У. місу капусты.

4. каго. Схапіць, захапіць (разм.).

Разведчыкі ўвабралі фашыста.

|| незак. убіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

ува́га, -і, ДМ ува́зе, ж.

1. Сканцэнтраванасць думак ці зроку, слыху на чым-н.

Звярнуць увагу на што-н. Аднесціся з увагай.

Удзяліць увагу каму-н. Браць пад увагу.

У цэнтры ўвагі.

Увазе слухачоў! (г. зн. слухачы, звярніце ўвагу).

2. Клапатлівыя, чулыя адносіны да каго-, чаго-н.

Сяброўская ў.