Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

прабачэ́нне, -я, н.

1. гл. прабачыць.

2. мн. -і, -яў. Дараванне віны, паблажлівасць за правіннасць.

Прашу прабачэння.

прабе́г, -у, м.

1. Спартыўнае спаборніцтва па бегу, яздзе.

Лыжны п.

Аўтамабільны п.

2. Адлегласць, пройдзеная якім-н. транспартным сродкам (спец.).

Сутачны п. цеплавоза.

3. Знаходжанне ў дарозе, у эксплуатацыі (транспартных сродкаў; спец.).

Падрыхтаваць машыну да прабегу.

прабе́гаць, -аю, -аеш, -ае; зак.

1. Правесці які-н. час у беганні.

П. паўдня.

2. што. Прапусціць за бегатнёй (разм.).

П. абед.

прабе́гчы, -бягу́, -бяжы́ш, -бяжы́ць; -бяжы́м, -бежыце́, -бягу́ць; -бе́г, -гла; -бяжы́; зак.

1. Бягом прайсці міма або цераз што-н.

П. цераз поле.

П. па двары.

2. што. Бягом пераадолець якую-н. адлегласць.

П. тры кіламетры.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Паказацца і хутка знікнуць, мільгануць, пранесціся.

Па твары прабегла ўсмешка.

4. перан., што. Бегла прачытаць (разм.).

П. вачамі старонку.

5. чым. Правесці (пальцамі, рукой) па чым-н. (разм.).

П. пальцамі па клавішах.

|| незак. прабяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

прабе́гчыся, -бягу́ся, -бяжы́шся, -бяжы́цца; -бяжы́мся, -бежыце́ся, -бягу́цца; -бе́гся, -бе́глася; -бяжы́ся; зак.

1. Прабегчы нямнога, каб размяцца.

Чалавек злез з саней і прабегся.

2. Тое, што і прабегчы (у 5 знач.; разм.).

П. па клавіятуры.

|| наз. прабе́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж. (да 1 знач.; спец.).

прабе́л, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Незапоўненае месца ў тэксце, прагал (паміж літарамі, словамі, радкамі).

Пакінуць п.

2. перан. Недахоп, недагляд.

П. у ведах.

|| прым. прабе́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

П. матэрыял (у друкарскім наборы: брусочкі для ўтварэння прамежкаў).

прабі́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; незак., што (спец.).

1. Вызначаць колькасць высакароднага металу ў злітках, рудах, сплавах.

2. Ставіць пробу на вырабы з высакародных металаў.

|| наз. прабі́раванне, -я, н.; прым. прабі́рны, -ая, -ае.

П. аналіз.

прабіўны́, -а́я, -о́е.

1. Які прабівае што-н.

Прабіўная сіла снарада.

2. перан. Энергічны і настойлівы (разм.).

П. хлопец.

прабі́цца, -б’ю́ся, -б’е́шся, -б’е́цца; -б’ёмся, -б’яце́ся, -б’ю́цца; -біся; зак.

1. Прабрацца праз што-н., пераадольваючы перашкоды.

Полк прабіўся да ракі.

П. праз натоўп.

2. Пражыць з цяжкасцю (разм.).

П. да вясны.

3. Пра расліны: вылезці з зямлі.

Прабілася зялёная травіца.

|| незак. прабіва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. прабіццё, -я́, н. (да 1 і 3 знач.).

прабі́ць, -б’ю́, -б’е́ш, -б’е́; -б’ём, -б’яце́, -б’ю́ць; -біў, -біла; -бі; -біты; зак.

1. гл. біць.

2. што. Ударамі або іншым спосабам зрабіць адтуліну, праход у чым-н.

П. адтуліну ў сцяне.

П. сабе дарогу (перан.: дасягнуць поспеху).

3. што. З цяжкасцю дабіцца ажыццяўлення чаго-н.

П. праект будаўніцтва Дома культуры.

|| незак. прабіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).

|| наз. прабіва́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).