Verbum

ужы́так гл. ужывацца², ужыць².

ужы́ўчывы, -ая, -ае.

Які ўмее ўжывацца (гл. ужыцца ў 1 знач.), ладзіць з другімі або ўласцівы такому чалавеку.

У. чалавек.

У. характар.

|| наз. ужы́ўчывасць, -і, ж.

ужы́цца, -ыву́ся, -ыве́шся, -ыве́цца; -ывёмся, -ывяце́ся, -ыву́цца; -ы́ўся, -ыла́ся; -ло́ся; зак.

1. з кім. Наладзіць згоднае жыццё з кім-н.

Не ўжыўся з суседзямі.

2. Прывыкнуць да жыцця дзе-н., у якіх-н. умовах.

Не ў. на чужыне.

3. у што. Унікшы, асвоіцца з чым-н.

У. ў ролю (пра акцёра). || незак. ужыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца. Як можа ў адным чалавеку ў. нянавісць і любоў? (перан.).

ужы́ць¹, -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві́; зак. (пераважна з адмоўем).

Змагчы жыць, пражыць дзе-н., з кім-н.; ужыцца.

Там ніхто не ўжыве.

ужы́ць², -ыву́, -ыве́ш, -ыве́; -ывём, -ывяце́, -ыву́ць; -ы́ў, -ыла́, -ло́; -ыві́; -ы́ты; зак., што.

Выкарыстаць, прымяніць што-н. для чаго-н.

У. новы метал.

У. незразумелае слова.

У. што-н. у ежу.

У. свае веды.

|| незак. ужыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. ужыва́нне, -я, н. і ужы́так, -тку, м.

Рэчы хатняга ўжытку.

уз... (а таксама уза..., ус...), прыстаўка.

I. Ужыв. пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае:

1) накіраванасць руху ўверх, напр., узляцець;

2) напружанасць, сілу дзеяння, хуткае наступленне якога-н. стану, напр.: узвіхрыцца, узрасці;

3) давядзенне дзеяння да якога-н. стану, мяжы, напр.: узбоўтаць, узёсціся.

II. Ужыв. пры ўтварэнні назоўнікаў і прыслоўяў і абазначае: на краі чаго-н. або побач з чым-н., напр.: узлесак, узмор’е, узбоч, уздоўж.

уза..., прыстаўка.

Тое, што і уз...; ужыв. замест «уз...» перад збегам зычных і перад зычнымі, пасля якіх пішацца мяккі знак або апостраф, напр.: узабрацца, узаткнуць, узалью, узаб’ю.

узабра́цца, узбяру́ся, узбярэ́шся, узбярэ́цца; узбяро́мся, узбераце́ся, узбяру́цца; узабра́ўся, -ра́лася; узбяры́ся; зак., на каго-што.

Намагаючыся, забрацца наверх.

У. на вал.

|| незак. узбіра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

узагна́ць, узганю́, узго́ніш, узго́ніць; узагна́ў, -на́ла; узгані́; узагна́ны; зак.

1. каго-што. Прымусіць узысці куды-н.; загнаць на што-н.

У. ката на дрэва.

У. машыну на платформу.

2. каго. Прымусіць падняцца адкуль-н., змяніць становішча; успудзіць (разм.).

У. чараду птушак.

3. што на што. Насадзіць.

У. абручы на бочку.

|| незак. узганя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

уза́д, прысл.

Назад, у процілеглы бок.

У. і ўперад.

Ні ў. ні ўперад (ні з месца, ні сюды, ні туды).