Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ухапі́ць, ухаплю́, ухо́піш, ухо́піць; ухо́плены; зак.

1. каго-што. Схапіць, узяць.

У. за хвост.

Стараецца ў. сабе пабольш.

2. перан., што. Хутка, адразу зразумець, улавіць.

Мы адразу ж ухапілі яго думку.

3. што і чаго. З’есці чаго-н. крыху або наспех (разм.).

У. некалькі лыжак супу.

4. што і чаго. Паспець зрабіць што-н., управіцца з чым-н. (разм.).

Работы многа, за дзень не ўхопіш.

ухва́ла, -ы, ж.

Адабрэнне, станоўчая ацэнка.

Ківаць галавой у знак ухвалы.

ухвалі́ць, -алю́, -а́ліш, -а́ліць; -а́лены; зак., што.

Даць станоўчую ацэнку, прызнаць добрым, правільным, дапушчальным.

У. задуму.

У. план развіцця гаспадаркі.

|| незак. ухваля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. ухвале́нне, -я, н.

ухва́льны, -ая, -ае (разм.).

Які заключае ў сабе, выражае ўхвалу.

Ухвальныя словы.

ухі́л, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Нахіленая пакатая паверхня, схіл.

Цягнік ідзе пад у.

2. перан. Пэўны напрамак дзейнасці, інтарэсаў, спецыялізацыі.

Школа з мастацкім ухілам.

3. перан. Адхіленне, адыход ад асноўнай лініі ў поглядах, палітыцы.

Правы ў.

ухі́лісты, -ая, -ае.

Пазбаўлены пэўнасці, яснасці, непрамы.

У. адказ.

|| наз. ухі́лістасць, -і, ж.

ухілі́цца, ухілю́ся, ухі́лішся, ухі́ліцца; зак.

1. ад каго-чаго і без дап. Адхіліцца, адсунуцца ўбок, каб пазбегнуць чаго-н.

У. ад удару.

2. ад чаго. Адысці ад прамога напрамку.

Дарога ўхілілася ўлева.

3. перан., ад чаго. Пазбягаючы чаго-н., устараніцца, адмовіцца ад чаго-н.

У. ад прамога адказу.

У. ад абавязкаў.

|| незак. ухіля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. ухіле́нне, -я, н.

ухітры́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; зак., з інф.

Сумець, умудрыцца зрабіць што-н. цяжкае, што патрабуе спрыту, знаходлівасці.

Ухітрыўся прабрацца незаўважаным.

|| незак. ухітра́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

ухмылі́цца гл. хмыліцца.

ухмы́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (разм.).

Тое, што і усмешка.

Хітрая ў.

Крывая ў.