Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

уто́млены, -ая, -ае.

Абяссілены, змораны цяжкай працай, іншымі заняткамі; які выражае зморанасць.

У. выгляд.

У. дарогай.

|| наз. уто́мленасць, -і, ж.

уто́мны, -ая, -ае (разм.).

Які даводзіць да стомы, зморанасці.

Утомная дарога.

Утомная гарачыня.

|| наз. уто́мнасць, -і, ж.

уто́пія, -і, ж.

Нешта фантастычнае, нязбытнае, неажыццявімая мара [паводле назвы рамана англійскага пісьменніка 16 ст. Т.

Мора, які апісаў уяўны ідэальны грамадскі лад будучыні].

|| прым. утапі́чны, -ая, -ае.

У. сацыялізм.

уто́птваць гл. утаптаць.

уто́ра¹, -ы, мн. -ы, уто́р, ж. (спец.).

Унутраная нарэзка, у якую ўстаўляецца дно ў бочцы, цэбры і пад.

уто́ра², -ы, мн. -ы, уто́р, ж. (спец.).

Другі голас у музычнай партыі.

уто́ркнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уткнуцца (у 1 знач.).

Кап’ё ўторкнулася ў зямлю.

2. Уперціся, уткнуцца ў што-н.

Лодка ўторкнулася носам у пясок.

У. тварам у падушку.

3. Тое, што і уткнуцца (у 3 знач.).

У. ў газету.

|| незак. уто́рквацца, -аюся, -аешся, -аецца.

уто́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак., што ў што.

Уткнуць, усадзіць што-н. вострае, тонкае ў глыб або ўнутр чаго-н.

У. кассё ў зямлю.

|| незак. уто́ркваць, -аю, -аеш, -ае.

уто́рыць, -ру, -рыш, -рыць; незак., каму-чаму.

1. Выконваць другую партыю пры спяванні або ігры на музычным інструменце (спец.).

Бас уторыць тэнару.

2. Паўтараць якія-н. гукі.

Лясное рэха ўторыць стуку сякеры.

уто́чванне гл. утачыць¹.