Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

адрахле́лы, ‑ая, ‑ае.

Састарэлы, лядашчы.

адрахле́нне, ‑я, н.

Стан паводле знач. дзеясл. адрахлець. Старэчае адрахленне.

адрахле́ць, ‑лею, ‑лееш, ‑лее; зак.

Стаць драхлым.

адрачы́ся, ‑ракуся, ‑рачэшся, ‑рачэцца; ‑рачомся, ‑рачацеся, ‑ракуцца; зак., каго-чаго і ад каго-чаго.

1. Адмовіцца ад сваіх правоў на што‑н. Адрачыся ад спадчыны. Адрачыся ад трона. □ [Грамабой:] — У людзей языкі доўгія: скажуць — Яначка зямлі адрокся. Крапіва. // Кінуць, не ўзяць. Пусціў Тодар ведзьмара. Усхапіўся той ды наўцекача — і сарочкі адрокся. Якімовіч.

2. Не прызнаць за сваё. [Купала:] Я даў абяцанне дзядзьку Раману, думаю, што і ён ад свайго слова не адрачэцца. Вітка. [Бэсман:] Як вам не сорам: Сказаць і адрачыся ўласных слоў! Глебка. // Адмовіцца ад былых поглядаў, перакананняў, веры. Адрачыся ад царквы. // Адмовіцца ад каго‑н. блізкага (сваякоў, сяброў, аднадумцаў і пад.). Што тут думаць! Усё перадумана. Не разумее старая, што.. [Іллюк] ніколі не адрачэцца ад Васіліны. Хадкевіч. // Парваць сувязь, аддаліцца ад чаго‑н. Ён ад свету сябе адлучыў, Ён адрокся ад скарбаў культуры. Глебка. // Адмовіцца ад якіх‑н. звычак, занятку і пад. Удавец-удалец Ад маны не ўбярогся; Ад світанак-гулянак, Ад дарог не адрокся. Бічэль-Загнетава.

адрачэ́нец, ‑нца, м.

Той, хто адрокся ад ранейшых сваіх поглядаў, перакананняў; здраднік. Пулю прымай, Адрачэнец шалёны!.. Лойка.

адрачэ́нне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. адрачыся.

2. Афіцыйны дакумент пра адмаўленне ад сваіх правоў. Падпісаць адрачэнне.

адро́ддзе, ‑я, н.

Зневаж. Чый‑н. патомак, нашчадак. [Ганна:] — Тут жа яго [маёра] расстраляць! Каб нідзе не пакідаць за сабой адроддзе панскае! Нікановіч. [Чачык:] — Падумаеш, начальнікам вялікім зрабіўся.. Калі я злодзей, то ты тады адроддзе зладзейскае. Пташнікаў. / Ужываецца як лаянка. [Агата:] — Ідзі, адроддзе воўчае, адгэтуль! Бядуля.

адро́джаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад адрадзіць.

2. у знач. прым. Які адрадзіўся, аднавіўся. Адроджаная зямля. Беларускі народ ганарыцца сваімі адроджанымі гарадамі і вёскамі.

адро́ек, ‑ройка, м.

Малады рой пчол, які нядаўна аддзяліўся ад старога роя.

адро́ены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад адраіць.