Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

ада́ле, прысл.

Абл. Потым, пасля. Бяжыш скоранька-скоранька, адале распрастаеш рукі, памахаеш імі і зноў ходу. Лужанін.

ада́маў, ‑ва.

У выразах: адамава галава гл. галава; адамаў агонь гл. агонь; адамаў яблык гл. яблык.

адама́шка, ‑і, ДМ ‑шцы, ж.

Шаўковая тканіна з узорамі. З адамашкай ружовай навокал дзіцячыя мары Адплываюць таксама далёка да зор. Глебка.

адама́шкавы, ‑ая, ‑ае.

Зроблены з адамашкі. Адамашкавы абрус.

адама́шнік, ‑а, м.

Ткач, які вытыкае адамашкавыя тканіны.

адамкнёны, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад адамкнуць (у 1, 2 знач.).

адамкну́ты, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і адамкёны.

адамкну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.

1. Адчыніцца; стаць незамкнутым. Замок адамкнуўся. Дзверы адамкнуліся.

2. Адчыніць памяшканне, у якім знаходзішся; зрабіць свабодным уваход да сябе. Дзікі, прарэзлівы голас, поўны роспачы, выгукваў: — Адчыні! Адамкніся! Колас.

3. перан. Стаць даступным, магчымым для каго‑н. Спяць дзяды — ім былое абрыўкамі сніцца: адамкнуўся для іх зачараваны сад. Дудар.

•••

Рай адамкнуўся каму гл. рай.

адамкну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што.

1. Адчыніць што‑н. замкнёнае. Адамкнуць дзверы. // Зрабіць незамкнёным, адкрыць. [Гаўрусь Каляда] адамкнуў вялізны замок, выняў абадок са скабы, і скрыпучая палавіна гуменных варот адчынілася. Брыль.

2. Зняць прымкнутае. Адамкнуць штык (ад вінтоўкі).

3. перан. Зрабіць вядомым тое, што раней скрывалася, утойвалася; раскрыць. Дагадваецца войт, што Папас і ёсць той ключ, якім можна адамкнуць месца туляння дзеда Талаша. Колас.

адамсі́т, ‑у, М ‑сіце, м.

Атрутнае рэчыва, якое раздражняльна дзейнічае на верхнія дыхальныя шляхі, выклікаючы спачатку чханне, потым рвоту і галаўныя болі.

[Ад уласнага імя.]