Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

самападгато́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы, ж.

Самастойныя заняткі, падрыхтоўка сябе да чаго‑н. Спартыўная самападгатоўка студэнтаў.

самапад’ёмны, ‑ая, ‑ае.

Які падае што‑н. аўтаматычна. Самапад’ёмны агрэгат.

самападма́н, ‑у, м.

Унушэнне сабе таго, што не адпавядае сапраўднасці; падман самога сябе. Самападман і звязаная, з ім пэўная пераацэнка сваёй уласнай асобы, вагі свайго «я» — вось чым смешны для нас Пытляваны. Усікаў.

самападрыхто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы; Р мн. ‑товак; ж.

Тое, што і самападгатоўка. Вялікая працавітасць, назіральнасць, творчая фантазія былі вынікам яго [К. Быліча] ўпартай вучобы, яго самападрыхтоўкі да кожнай ролі. «Маладосць».

самапазна́нне, ‑я, н.

Пазнанне чалавекам, класам, грамадствам самога сябе, сваёй унутранай, гістарычнай сутнасці. Самапазнанне рабочага класа неразрыўна звязалі з поўнай выразнасцю .. ўяўленняў аб узаемаадносінах усіх класаў сучаснага грамадства. Ленін.

самапаі́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Аўтаматычная паілка.

самапа́л, ‑а, м.

Старажытная гладкаствольная агнястрэльная зброя, якая зараджалася з дула. // Разм. Ружжо наогул. Брыду адранкам ля ракі, Збіваючы расу, І самапал на два куркі На выпадак нясу. Броўка. Іду туды, дзе стаяў [Атрох], а ён ляжыш ніцма, носам у снег. І самапал яго воддал: ложа — сабе, а ствол — сабе. Ракітны. // Самаробная дзіцячая стрэльба ў выглядзе кароткага ствала, прымацаванага да ручкі. А на справе ім даводзілася абыходзіцца звычайнымі дзіцячымі самапаламі. Васілевіч. Але тады [у дзяцінстве] мяне больш вабілі не кнігі, а самаробныя самапалы ды буслянкі на стогадовых ясакарах і ліпах у былым панскім садзе. Аўрамчык.

самапа́льнік, ‑а, м.

У старажытнасці — воін, узброены самапалам.

самапа́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да самапала. Самапальны кнот.

самапа́с, ‑а і ‑у, м.

Разм.

1. ‑а. Той, хто выйшаў на свой хлеб, жыве самапасам. [Пракоп:] — Убачыш, як твой гэты самапас прыйдзе да цябе, як будзе прасіцца... будзе скарынцы хлеба рад. Баранавых.

2. ‑у. Самастойнае, без нагляду жыццё. [Бацька:] — Так, донька?.. Сама, значыць, ето... на самапас захацела?.. Кандрусевіч. [Дзядзька:] — Я вось падумаў... Ці выжыў бы чалавек, каб яго пусціць на такі самапас? Чыгрынаў.