Verbum

дастацца, ✂; зак.

1. Выпасці на чыю-н. долю.

   • Хата дасталася яму пасля бацькі.

2. Атрымаць якое-н. спагнанне, трапіць у непрыемнасць.

   • Ну і дасталося ж яму сёння (разм.).

◊

• Дастацца на арэхі (разм.) — атрымаць наганяй.

|| незак. даставацца, ✂.

дастаць, ✂; зак.

1. Узяць што-н. такое, што знаходзіцца на адлегласці, унутры чаго-н. або выдаліць што-н. адкуль-н.

   • Д. талерку з паліцы.
   • Д. кнігу з партфеля.
   • Д. асколак з раны.

2. да каго-чаго, што або чаго. Дацягнуўшыся, дакрануцца да чаго-н. аддаленага або высокага ці глыбокага.

   • Д. рукой да бэлькі.
   • Д. дно ў рацэ.

3. Раздабыць што-н. (разм.).

   • Д. білет у тэатр.

4. што і чаго. Нажыць што-н. непрыемнае (часцей пра здароўе; разм.).

   • Д. запаленне лёгкіх.

5. чаго. Быць пакараным або пабітым (разм.).

   • Д. год турмы.

◊

• Дастаць з-пад зямлі (разм.) — любым спосабам адшукаць.

• Зімой лёду не дастанеш у каго (разм.) — пра вельмі скупога чалавека.

• Крукам носа не дастанеш каму (разм.) — не падступішся да яго.

• Дастаць па шапцы (разм.) — атрымаць спагнанне, пакаранне.

|| незак. даставаць, ✂.

дастача, ✂, ж.

Поўная матэрыяльная забяспечанасць.

• Жыць у дастачы.

дастойны, ✂.

1. Які заслугоўвае што-н., варты чаго-н.

   • Д. пахвалы.
   • Д. ганьбавання.

2. Справядлівы, заслужаны.

   • Дастойная ўзнагарода.
   • Дастойная сустрэча.

3. Паважаны, шаноўны.

   • Д. чалавек.

|| наз. дастойнасць, ✂.

дастукацца, ✂; зак.

1. Стукаючы, дабіцца адказу.

   • Ледзь дастукаўся ў хату.

2. Наклікаць на сябе непрыемнасці (разм.).

   • Дастукаўся, што аштрафавалі.

3. чаго. Старанна дамагаючыся, дабіцца свайго (разм.).

   • Д. кватэры.

даступіцца, ✂; зак.

1. да каго-чаго. Падысці, прыблізіцца (разм.).

   • Да бадлівай каровы не даступішся.

2. (звычайна з адмоўем «не»), перан., да каго. Звярнуцца да каго-н. з просьбай, заявай.

   • Начальнік ганарысты, да яго не даступішся.

|| незак. даступацца, ✂.

даступны, ✂.

1. Такі, да якога можна прайсці або праехаць.

   • Лагер размясціўся ў даступным месцы.

2. Такі, які падыходзіць для ўсіх або многіх.

   • Даступныя цэны.

3. Адкрыты для зроку.

   • Д. для назірання.

4. Лёгкі для разумення.

   • Даступная форма выкладання думак.

5. Уважлівы да іншых, не ганарысты.

   • Гэта быў д. чалавек.

|| наз. даступнасць, ✂.

дасуха, ✂ і досуха), прысл.

Да поўнай сухасці.

• Выцерці пасуду д.

дасціпны, ✂.

1. Які вызначаецца вострым розумам, незвычайным уменнем ярка (смешна або з’едліва) выказаць думку.

   • Д. чалавек.
   • Д. фельетон.

2. Удалы, арыгінальны па свайму зместу, вырашэнню.

   • Д. праект.
   • Дасціпнае рашэнне.

|| наз. дасціпнасць, ✂.

дасыпаць, ✂; зак.

1. Дабавіць да поўнага.

   • Д. мяшок даверху.

2. чаго. Дабавіць крыху чаго-н.

   • Д. солі ў страву.

|| незак. дасыпаць, ✂.

|| наз. дасыпка, ✂ і дасыпанне, ✂.