Verbum

сігаць, ✂; незак.

Скакаць.

• Вавёрка сігала з сасны на сасну.

|| аднакр. сігануць, ✂.

сігнал, ✂, м.

1. Умоўны знак для перадачы на адлегласць якога-н. паведамлення, распараджэння, каманды і пад.

   • С. дакладнага часу.
   • С. сірэны.
   • Прагучаў с. хуткай дапамогі.

2. перан. Тое, што служыць штуршком да якога-н. дзеяння ў адказ.

   • Сігналам да шырокай дыскусіі паслужыў артыкул цэнтральнай газеты.

3. перан. Папярэджанне, паведамленне аб чым-н. непажаданым.

   • С. у раённую газету.

|| прым. сігнальны, ✂.

○

• Першая сігнальная сістэма (спец.) — сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца ў жывёлы і чалавека пры ўздзеянні канкрэтных раздражняльнікаў.

• Другая сігнальная сістэма (спец.) — уласцівая чалавеку сістэма ўмоўнарэфлекторных сувязей, якія фарміруюцца пры ўздзеянні моўных сігналаў.

сігналізаваць, ✂; зак. і незак.

1. Падаць (падаваць) сігнал.

   • С. ракетай.
   • С. аб набліжэнні цягніка.

2. перан. Папярэдзіць (папярэджваць), паведаміць (паведамляць) пра што-н. непажаданае.

   • С. аб праліках і недахопах.

|| зак. прасігналізаваць, ✂.

|| наз. сігналізацыя, ✂.

|| прым. сігналізацыйны, ✂.

сігналіць, ✂; незак. (разм.).

Тое, што і сігналізаваць (у 1 знач.).

|| зак. прасігналіць, ✂.

сігнальшчык, ✂, м.

Чалавек, які падае сігналы (у 1 знач.).

сігнатура, ✂, ж. (спец.).

Частка рэцэпта з указаннем спосабу ўжывання лякарства, а таксама копія рэцэпта, якая прыкладаецца аптэкай да выдадзенага лякарства.

|| памянш. сігнатурка, ✂.

|| прым. сігнатурны, ✂.

сідр, ✂, м.

Віно з яблычнага соку.

|| прым. сідравы, ✂.

сізіфаў:

• сізіфава праца — бясконцая і марная праца [ад імя міфічнага цара Сізіфа, прыгаворанага за абразу багоў каціць на гару камень, які, дасягнуўшы вяршыні, скочваўся назад].

сіла, ✂, ж.

1. Здольнасць жывых істот напружаннем мышцаў рабіць фізічныя рухі, дзеянні; таксама ўвогуле — фізічная або маральная магчымасць актыўна дзейнічаць.

   • Мець немалую сілу.
   • Страціць сілу.
   • Набрацца сіл.
   • Прыступіць да работы са свежымі сіламі.
   • Выбіцца з сіл.
   • Прымяніць сілу (фізічнае ўздзеянне).
   • Палітыка з пазіцыі сілы (аб агрэсіўнай тактыцы).

2. Велічыня, якая з’яўляецца мерай механічнага ўзаемадзеяння цел (спец.); энергія, якая ўздзейнічае на матэрыю, цела, а таксама ступень інтэнсіўнасці, напружанасці гэтай энергіі.

   • С. зямнога прыцяжэння.
   • С. цяжару.
   • С. электрыннага току.

3. звычайна мн. Матэрыяльная аснова, як крыніца энергіі, дзейнасці.

   • Сілы прыроды.
   • Творчыя сілы інтэлігенцыі.

4. чаго. Здольнасць праяўлення якой-н. дзейнасці, стану, якая адрозніваецца пэўнай ступенню напружанасці, накіраванасці.

   • С. характару.
   • С. духу.

5. Улада, магутнасць, уплыў.

   • Магутная і непераможная с. барацьбітоў за мір.

6. Сутнасць, сэнс (разм.).

   • Уся с. ў тым, што чалавек гэты — майстар сваёй справы.

7. Значэнне, дзейнасць, правамоцтва.

   • Закон уступае ў сілу з 1 студзеня.
   • С. закону.

8. мн. Грамадская група, наогул людзі, якія вызначаюцца якімі-н. характэрнымі прыкметамі або накіраванасцю ў сваёй дзейнасці.

   • Дэмакратычныя сілы міру.
   • Лепшыя філарманічныя сілы.

9. мн. Тое, што і войскі.

   • Сухапутныя сілы.
   • Узброеныя сілы краіны.

10. Тв. скл.: сіламі. Пры дапамозе, з удзелам каго-н.

    • Сіламі аднавяскоўцаў адрамантавалі дарогу.

11. Велізарная колькасць, мноства (разм.).

    • Гэты чалавек мае сілу дабра ўсякага.

◊

• Ад сілы (разм.) — самае большае.

• З сілай — з вялікім уздымам, пачуццём (гаварыць, спяваць і пад.).

• З усёй сілы або на ўсю (поўную) сілу або з усіх сіл — з найбольшым напружаннем; што ёсць моцы.

• (Не) па сіле каму або (не) пад сілу каму — пра адпаведнасць (неадпаведнасць) магчымасцей каго-н. рабіць што-н.

• (Не) у сілах — (не) магчы зрабіць што-н.

• Нячыстая сіла (разм.) — чорт, д’ябал.

• Па меры сіл — адпаведна з сіламі, з магчымасцямі.

• У сіле (разм.) — 1) у стане фізічнага і духоўнага росквіту; 2) у разгары, у росквіце.

• Усімі сіламі — прыкладваючы ўсё старанне, намаганні. Цераз сілу — звыш магчымасцей, жадання.

|| прым. сілавы, ✂.

сілабічны, ✂, (спец.).

Пра вершаскладанне: заснаваны на захаванні пэўнай колькасці складоў у вершаваным радку незалежна ад націску у словах.

• Сілабічная сістэма вершаскладання.