Verbum

це́канне, -я, н. (спец.).

Вымаўленне «ц» на месцы этымалагічна мяккага «т» (ціха, плаціць) і на месцы этымалагічна цвёрдага «т» у пазіцыі перад галоснымі пярэдняга рада (хата — хаціна).

це́ла, -а, мн. -ы, цел, н.

1. Матэрыя, рэчыва, што так ці інакш абмежавана ў прасторы; асобны прадмет у прасторы.

Цвёрдае ц.

Газападобнае ц.

Геаметрычнае ц.

2. Арганізм чалавека або жывёлы ў яго знешніх, фізічных формах.

Часткі цела.

3. Тулава, корпус чалавека, жывёлы, птушкі.

Ц. ў сіняках.

4. Асноўная частка, корпус чаго-н. (спец.).

Ц. гарматы.

◊

(Быць) у целе (разм.) — быць поўным, укормленым, сытым.

Спасці з цела (разм.) — схуднець.

Трымаць у чорным целе каго (разм.) — сурова, строга абыходзіцца з кім-н.

|| памянш. це́льца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 2 знач.).

|| прым. цяле́сны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Цялесныя ўласцівасці шара.

Духоўныя і цялесныя сілы.

целаахо́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Чалавек, які ахоўвае і пастаянна суправаджае каго-н.

целагрэ́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, -ро́ек, ж.

1. Тое, што і душагрэйка.

2. Ватовая куртка, ватоўка.

целаскла́д, -у, М -дзе, м.

Склад, форма цела, фігура.

Чалавек моцнага целаскладу.

це́льная, Цяжарная (пра карову, самак лася, аленя і пад.).

|| наз. це́льнасць, -і, ж.

цельпукава́ты, -ая, -ае (разм.).

Няскладны, непаваротлівы.

Ц. хлопец.

|| наз. цельпукава́тасць, -і, ж.

це́льца, -а, мн. -ы, -аў, н.

1. гл. цела.

2. мн. Невялікія ўтварэнні ў складзе якой-н. жывой тканкі (спец.).

○ Белыя крывяныя цельцы — тое, што і лейкацыты.

Чырвоныя крывяныя цельцы — тое, што і эрытрацыты.

целяпа́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́ецца; незак. (разм.).

1. Свабодна звісаючы, матляцца з боку на бок.

Гузік целяпаецца на адной нітачцы.

2. Матляцца, не прылягаючы (пра адзенне).

Пінжак целяпаўся на худых плячах.

целяпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., чым.

Матляць чым-н.

Ц. нагамі.

|| аднакр. целяпну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́.