Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

кінжа́л, -а, мн. -ы, -аў, м.

Колючая зброя ў выглядзе клінка, вострага з двух бакоў і звужанага на канцы.

|| прым. кінжа́льны, -ая, -ае.

К. ўдар.

кінжа́льны, -ая, -ае.

1. гл. кінжал.

2. Які дзейнічае, робіцца на вельмі блізкай адлегласці (спец.).

К. агонь.

кіно́, нескл., н.

1. Тое, што і кінафільм.

Паглядзець цікавае к.

2. Тое, што і кінематаграфія.

3. Кінатэатр (разм.).

|| прым. кіно́шны, -ая, -ае (разм.).

кіно́лаг, -а, мн. -і, -аў, м.

Спецыяліст па кіналогіі.

кіно́шнік, -а, мн. -і, -аў, м. (разм.).

1. Работнік кінематаграфіі.

2. Аматар хадзіць у кіно.

|| ж. кіно́шніца, -ы, мн. -ы, -ніц.

кі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. Хутка рынуцца куды-н.

К. на дапамогу.

К. на ворага.

К. за кім-н.

2. Паспешліва, імкліва пачаць якое-н. дзеянне.

К. ў спрэчку.

К. дапамагаць.

3. Праявіць моцнае імкненне да каго-н. у выражэнні якіх-н. пачуццяў.

К. на шыю.

4. Напасці, накінуцца на каго-, што-н.

Сабака кінуўся на незнаёмага.

5. Скокнуць з вышыні.

К. з берага ў рэчку.

Кінуцца ў вочы — стаць асабліва прыметным.

|| незак. кі́дацца, -аюся, -аешся, -аецца.

кі́нуць, -ну, -неш, -не; кінь; -нуты; зак.

1. каго-што і чым. Штуршком рукі (рук) прымусіць што-н. ляцець (упасці).

К. камень.

К. снежкай у каго-н.

2. што. Тое, што і выкінуць (у 1 знач.).

3. перан., каго-што. Хутка перамясціць, накіраваць, паслаць куды-н.

К. атрад на выкананне задання.

4. Зірнуць, хутка паглядзець (у спалучэнні са словамі «погляд», «позірк»).

К. позірк на каго-, што-н.

5. Сказаць, выказаць што-н. рэзка, нечакана; звярнуцца да каго-н.

К. кпіну.

К. заўвагу.

6. каго-што і інф. Пайсці ад каго-, чаго-н.; пакінуць.

Кажуць, ён кінуў жонку.

7. Перастаць рабіць што-н., займацца чым-н.

К. курыць.

К. вучобу.

8. што. Працягнуць ніткі праз бёрда (спец.).

К. у бёрда.

9. безас., каго-што ў што. Ахапіць, працяць чым-н.

К. у гарачку.

К. у сон.

10. заг. кінь(це), таксама з інф. Ужыв. ў знач. спыні(це), не трэба, хопіць (разм.).

Кіньце спрачацца!

|| незак. кі́даць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. кіда́нне, -я, н.

кі́па, -ы, мн. -ы, кіп, ж.

1. Вязка або пачак якіх-н. прадметаў, складзеных адзін на адзін; стос.

К. сшыткаў.

2. Вялікая ўпаковачная мера (спец.).

К. бавоўны.

кіпары́с, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -а. Паўднёвае вечназялёнае хвойнае дрэва сямейства кіпарысавых.

2. -у. Драўніна гэтай расліны.

Зроблены з кіпарысу.

|| прым. кіпары́савы, -ая, -ае і кіпары́сны, -ая, -ае.

кі́пень, -ю, м.

Вада ў час кіпення; вар.