Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

сцярля́джы гл. сцерлядзь.

сцярпе́ць, сцярплю́, сце́рпіш, сце́рпіць; сцярпі́м, сцерпіце́, сцярпя́ць; сцярпі́; зак., што.

Цярпліва вынесці, вытрымаць што-н.

С. абразу.

сцясні́ць, -ню́, -ні́ш, -ні́ць; -ні́м, сцесніце́, -ня́ць; -нёны; зак.

1. гл. цясніць.

2. каго (што). Прымусіць каго-н. пацясніцца.

С. суседзяў.

|| незак. сцясня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е (да 2 знач.).

сця́цца¹, сатну́ся, сатне́шся, сатне́цца; сатнёмся, сатняце́ся, сатну́цца; сця́ўся, сцяла́ся, -ло́ся; сатні́ся; зак.

Счапіцца ў бойцы, сварцы.

|| незак. сціна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

сця́цца², сатну́ся, сатне́шся, сатне́цца; сатнёмся, сатняце́ся, сатну́цца; сця́ўся, сцяла́ся, -ло́ся; сатні́ся; зак. (разм.).

1. Сабрацца ў камяк, скурчыцца.

С. ад холаду.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Шчыльна злучыцца, сціснуцца (пра губы, зубы і пад.).

Губы сцяліся ад болю.

3. перан. Сціснуцца, выклікаўшы цяжкае дыханне (пра горла, грудзі і пад.).

Унутры ўсё сцялася.

Сцялося ад крыўды сэрца.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Зацвярдзець пад уздзеяннем марозу.

Гразь к вечару сцялася.

|| незак. сціна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

сцяць¹, сатну́, сатне́ш, сатне́; сатнём, сатняце́, сатну́ць; сцяў, сцяла́, -ло́; сатні́; сця́ты; зак., каго-што.

Зняць, аддзяліць чым-н. вострым, ссячы.

С. галаву.

|| незак. сціна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

сцяць², сатну́, сатне́ш, сатне́; сатнём, сатняце́, сатну́ць; сцяў, сцяла́, -ло́; сатні́; сця́ты; зак., што (разм.).

1. Абхапіўшы, сціснуць.

С. рукі рамянямі.

2. Шчыльна злучыць (губы, зубы і пад.).

С. губы да болю.

3. Сціснуць (грудзі, горла), перашкаджаючы дыхаць.

Нешта сцяло грудзі, пераняло дыханне.

4. безас. Пра мароз: сцягнуць, схапіць.

Вечарам ваду сцяло.

|| незак. сціна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. сціна́нне, -я, н. (да 2 знач.).

сцячы́, сцяку́, сцячэ́ш, сцячэ́; сцячо́м, сцечаце́, сцяку́ць; сцёк, сцякла́, -ло́; сцячы́; зак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра вадкасць: збегчы па нахіленай паверхні ўніз.

2. Знемагчы ад страты крыві.

Ранены сцёк крывёю.

|| незак. сцяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. сцёк, -у, м.

сцячы́ся, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., сцячэ́цца, сцяку́цца; сцёкся, сцякла́ся, -ло́ся; зак.

1. Пра патокі, вадкасць: злучыцца.

Ручаі сцякліся.

2. перан. Пра людзей: сысціся, з’ехацца ў адно месца.

На плошчу сцяклося многа народу.

|| незак. сцяка́цца, -а́ецца.

счака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; зак. (разм.).

1. Стаміцца ад доўгага чакання.

С. пісьма з фронту.

2. Дачакацца.

Пайду да сястры, с. не магу, каб пабачыць.