Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

працвіта́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -а́е, незак.

Тое, што і квітнець (у 2 знач.).

|| наз. працвіта́нне, -я, н.

працерабі́ць, -ераблю́, -ярэ́біш, -ярэ́біць; -ярэ́блены; зак., што.

Расцерабіўшы, зрабіць праход.

П. сабе дарогу (таксама перан.).

|| незак. працярэ́бліваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. працярэ́бліванне, -я, н.

праце́рці, пратру́, пратрэ́ш, пратрэ́; пратро́м, пратраце́, пратру́ць; працёр, -це́рла; пратры́; працёрты; зак., што.

1. Прадзіравіць трэннем.

П. паперу гумкай.

2. Расціраючы, прапусціць праз што-н.

П. ягады праз сіта.

3. Выціраючы, ачысціць.

П. шкельцы акуляраў.

4. Пракласці, утварыць частай яздой, хадой (разм.).

П. дарогу саньмі.

Працерці вочы (разм.) — прачнуцца, адысці ад сну.

|| незак. праціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. праці́рка, -і, ДМ -рцы, ж. і праціра́нне, -я, н.

|| прым. праці́рачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.; спец.).

праце́рціся, 1 і 2 ас. не ўжыв., пратрэ́цца; працёрся, -це́рлася; зак.

Прадрацца ад трэння.

Локці рукавоў працерліся.

|| незак. праціра́цца, -а́ецца.

праці́віцца, -ціўлюся, -цівішся, -цівіцца; незак., каму-чаму.

Выказваць нязгоду, супраціўляцца.

П. злу.

|| зак. запраці́віцца, -ціўлюся, -цівішся, -цівіцца.

праціна́ць гл. працяць.

праці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.

Прабрацца праз натоўп, вузкі праход.

П. між лавак.

|| незак. праціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

праці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак., што.

1. Моцна націснуўшы, праламаць, увагнуць.

П. шыбу.

П. канапу.

2. Праштурхнуць, прасунуць намаганнем праз што-н. вузкае, цеснае.

П. руку ў шчыліну.

|| незак. праціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

праці́ўнік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Той, хто процідзейнічае каму-, чаму-н., варожа адносіцца да каго-, чаго-н.

П. прымірэння.

2. Вораг, нядобразычлівец.

Гэты чалавек — мой даўні п.

3. зб. Варожыя ўзброеныя сілы, вораг.

Адкрыць агонь па праціўніку.

4. Сапернік у спаборніцтве, барацьбе.

Баксёр лёгка справіўся з праціўнікам.

|| ж. праці́ўніца, -ы, мн. -ы, -ніц (да 1, 2 і 4 знач.).

праці́ўны, -ая, -ае (разм.).

Вельмі непрыемны, агідны.

Праціўная істота.