Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

самацве́тны, ‑ая, ‑ае.

Які мае прыродную афарбоўку, празрыстасць і бляск (пра каштоўныя камяні). У гальштук была ўткнута шпілька з самацветным каменьчыкам. Машара. // Які па прыгажосці нагадвае самацвет. Самацветныя расінкі.

самацёк, ‑у, м.

1. Рух вадкасці або сыпкіх рэчываў сілай свайго цяжару.

2. перан. Ход якой‑н. справы, працы без плана, без кіраўніцтва; стыхійнае ажыццяўленне чаго‑н. Гэту работу неабходна праводзіць з вялікай актыўнасцю, мэтанакіраванасцю, не дапускаючы ніякага самацёку. Машэраў. Неабходна было ініцыятыву работнікаў завода накіраваць у патрэбнае рэчышча, знішчыць самацёк, унесці ў працоўны працэс пэўную сістэму і планавасць. Кудраўцаў.

самацёкам, прысл.

1. Сілай свайго цяжару (пра рух вадкасці і сыпкіх рэчываў). Вада па трубах ідзе самацёкам.

2. перан. Само сабой, стыхійна, неарганізавана. Хаця апошняя масавая сцэна характарызуе рыбакоў як палітычна свядомы калектыў, аднак было б наіўнасцю думаць, што далейшая дзейнасць гэтага калектыву можа ісці самацёкам. У. Калеснік.

самацёчны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да самацёку (у 1 знач.); які ажыццяўляецца па прынцыпу самацёку. Самацёчнае арашэнне. Самацёчны канал.

самаця́г, ‑а, м.

Спец. Ланцуговы транспарцёр для падачы розных грузаў, матэрыялаў.

самачарпа́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Спец. Механізаванае прыстасаванне для аўтаматычнага чэрпання чаго‑н.

самачы́ннасць, ‑і, ж.

Уласцівасць самачыннага.

самачы́нны, ‑ая, ‑ае.

Самавольны, самаўпраўны. Самачыннае рашэнне.

самачы́нства, ‑а, н.

Самачынныя паводзіны, самачынная дзейнасць; самаўпраўства.

самачы́нстваваць, ‑ствую, ‑ствуеш, ‑ствуе; незак.

Дзейнічаць самачынна.