Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

самахва́л, ‑а, м.

Разм. Той, хто расхвальвае сам сябе; хвалько.

самахва́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.

Разм. Жан. да самахвал.

самахва́льства, ‑а, н.

Разм. Паводзіны, дзеянне самахвала. [Андрэй] мог разам з хлопцамі радавацца, і ў гэтай радасці не было зусім самахвальства і прысваення чужых заслуг. Шахавец.

самахо́д, ‑а і ‑у, М ‑дзе, м.

1. ‑у. Спец. Механічная падача разца або дэталі ў металарэзных станках.

2. ‑а. Назва некаторых машын і транспартных сродкаў са сваёй цягай.

самахо́дам, прысл.

Разм.

1. Пехатой. Ісці самаходам.

2. Сваім ходам (пра спосаб адпраўкі машын).

самахо́дзь, прысл.

Разм. Без кіравання, без прынукі (пра каня, вала). [Сымон:] — Пускай.. [каня] на самаходзь, лішне не турбуй у баразне. Кулакоўскі. // Самацёкам, без садзейнічання. Справа ідзе самаходзь.

самахо́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Р мн. ‑дак; ж.

Разм. Браніраваная машына з артылерыйскім узбраеннем і са сваёй цягай. [Насця] чула .. голас [Андрэя]. Ён гучэў у песні праехаўшых на грузавіку салдат, у грукаце прайшоўшых самаходак. Шамякін.

самахо́дны, ‑ая, ‑ае.

1. Які рухаецца сваёй цягай. Самаходны кран. □ Далёка разносіцца па абуджаных прасторах гул трактароў і самаходных камбайнаў. Пальчэўскі.

2. Які мае на ўзбраенні самаходныя гарматы. Самаходны полк.

самахо́ць, прысл.

Разм. Тое, што і самохаць. [Валодзя:] — Да вайны я вучыўся ў дзевятым класе і трошкі — самахоць — захапляўся скрыпкай. Навуменка.

самацве́т, ‑а, М ‑цвеце, м.

Каштоўны або штучны камень з чыстым тонам афарбоўкі ці бясколерны, празрысты, з яркім бляскам. Уральскія самацветы. □ У сваім нацыянальным адзенні, у беласнежнай чалме, упрыгожанай дарагімі самацветамі, .. [магараджа] вылучаўся сярод масы гасцей у аднолькавых вячэрніх касцюмах. Лынькоў. / у вобразным ужыв. На разлапістых кедрачах мільёнамі самацветаў гарэлі сняжынкі. Лукша. Па ўсім зборніку [А. Пысіна «Твае далоні»] рассыпаны самацветы, залатыя зярняты сапраўднай паэзіі. Бялевіч.