Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

яса́к, -у́, м.

Натуральны падатак у Рускай дзяржаве, які збіралі на карысць казны з народаў Паволжа, Сібіры і Далёкага Усходу.

|| прым. яса́чны, -ая, -ае.

ясака́р, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -а. Дрэва сямейства вярбовых з цёмна-шэрай карой; чорная таполя.

Таўшчэзны камель ясакара.

2. -у. Драўніна гэтага дрэва.

|| прым. ясака́равы, -ая, -ае.

ясака́рнік, -у, м., зб.

Зараснік ясакару.

я́сень, -я і -ю, мн. -і, -яў, м.

1. -я. Высокае дрэва сямейства маслінавых з перыстым лісцем і цвёрдай драўнінай, якая выкарыстоўваецца пры вырабе мэблі.

Спілаваць я.

2. -ю. Драўніна гэтага дрэва.

|| прым. ясянёвы, -ая, -ае (разм.).

яскра́вы, -ая, -ае.

1. Выразны, ясны, яркі.

Яскравыя фарбы.

Яскравае сонца.

2. перан. Пераканаўчы, яркі.

Яскравае сведчанне чаго-н. Я. прыклад.

|| наз. яскра́васць, -і, ж.

я́слі, -яў.

1. Кармушка для жывёлы ў выглядзе вузкай унізе скрынкі ці рашоткі, нахільна прымацаванай да сцяны.

2. Выхаваўчая ўстанова для самых маленькіх дзяцей, дзе яны знаходзяцца ў час працы бацькоў.

Дзіцячыя я.

Адвесці дзіця ў я.

|| прым. я́сельны, -ая, -ае.

Я. ўзрост (да трох гадоў).

яснаба́чанне, -я, н. (кніжн.).

Незвычайная здольнасць прадбачыць, распазнаваць будучае і з’явы, якія недаступны ўспрыманню звычайнага чалавека.

ясна-...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач. ясны (у 2 знач.), чыстага светлага тону, напр.: ясна-жоўты, ясна-зялёны.

ясне́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -е́е; незак.

Станавіцца ясным, яснейшым.

Неба спакваля яснела.

Твар яснее (становіцца радасным).

|| зак. паясне́ць, -е́е.

я́сны, -ая, -ае.

1. Яркі, зіхатлівы.

Я. месяц.

2. Светлы, нічым не зацемнены.

Яснае неба.

Ясная ноч.

Сягоння ясна (прысл.).

3. перан. Нічым не засмучаны, спакойны.

Я. твар.

Я. позірк.

4. Добра бачны, выразна ўспрымальны на слых, зразумелы.

Ясныя абрысы гор.

Ясная дыкцыя.

Абстаноўка ясная.

Я. намер.

Усё было ясна (безас., у знач. вык.).

5. Лагічны, стройны, дакладны.

Я. розум.

Я. адказ.

|| наз. я́снасць, -і, ж.

Унесці я. у гэта пытанне.