Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

нікагу́сенькі, займ. (разм.).

Узмацняльная форма да нікога.

Н. навокал.

нікеліро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж.

1. гл. нікеляваць.

2. Слой нікелю на чым-н.

Н. абгарэла.

ні́кель, -ю, м.

Хімічны элемент, серабрыста-белы тугаплаўкі метал, які шырока ўжываецца ў тэхніцы.

|| прым. ні́келевы, -ая, -ае.

Нікелевыя руды.

нікелява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; нікелява́ны і нікелірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; зак. і незак., што.

Пакрыць (пакрываць) слоем нікелю.

|| зак. аднікелява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лява́ны і аднікелірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| наз. нікеліро́ўка, -і, ДМ -ўцы, ж. і нікелірава́нне, -я, н.

|| прым. нікеліро́вачны, -ая, -ае.

ні́кнуць, -ну, -неш, -не; нік, ні́кла; -ні; незак.

1. Схіляцца, нахіляцца, апускацца.

Нікнуць лозы да зямлі.

2. перан. Вянуць.

Нікне трава ад спёкі.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Станавіцца слабейшым па сіле праяўлення; слабець.

Нікне памяць.

4. перан. Знікаць.

Нікнуць агні ў змроку.

|| зак. пані́кнуць, -ну, -неш, -не; -нік, -кла; -ні.

ніко́лі, прысл.

Ні ў які іншы час; ні пры якіх умовах, акалічнасцях.

Адважныя людзі н. не будуць рабамі.

ніко́лькі, прысл.

Ні ў якой меры; ані.

Ён н. не пакрыўдзіўся.

|| памянш.-ласк. ніко́лечкі (разм.).

Н. не стаміўся.

ніку́ды, прысл.

Ні ў якое месца; ні ў якім напрамку.

Н. не пайду.

Нікуды не варты — вельмі дрэнны.

нікуды́шны, -ая, -ае (разм.).

Нікуды не варты, дрэнны.

Н. работнік.

нікчэ́мны, -ая, -ае.

1. Неістотны, нязначны.

Нікчэмная крыўда.

2. Нізкі ў маральных адносінах, нягодны.

Н. чалавек.

3. Вельмі дрэнны, няўдалы, малы.

Н. ўраджай.

|| наз. нікчэ́мнасць, -і, ж.