Verbum

жыціе́, -я́, мн. -і́, -цій, н. (кніжн.).

Жыццеапісанне святога.

Жыціі святых.

|| прым. жыці́йны, -ая, -ае.

Жыційная літаратура.

жы́цца, жыве́цца; безас., незак., каму (разм.).

1. з прысл. Пра наяўнасць тых або іншых умоў жыцця.

Добра яму жывецца.

2. з адмоўем. Няма жадання або не падабаецца дзе-н. жыць.

Не жывецца мне без сына.

Не жывецца бацьку ў новай хаце.

жыцце... (а таксама жыцця...).

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які мае адносіны да жыцця, напр.: жыцценебяспечны, жыццеўстойлівасць, жыццеўладкаванне.

жыццеадчува́нне, -я, н.

Успрыманне жыцця, навакольнай рэчаіснасці.

Радаснае ж.

жыццезабеспячэ́нне, -я, н.

Стварэнне неабходных умоў для нармальнай жыццядзейнасці каго-, чаго-н.

Ж. ў экстрэмальных умовах.

Сістэма жыццезабеспячэння.

жыццеразуме́нне, -я, н.

Сукупнасць поглядаў аб навакольнай рэчаіснасці; светапогляд.

жыццесцвярджа́льны, -ая, -ае.

Прасякнуты бадзёрасцю, аптымістычнымі адносінамі да жыцця.

Жыццесцвярджальнае мастацтва.

|| наз. жыццесцвярджа́льнасць, -і, ж.

жыццё, -я́, н.

1. Сукупнасць з’яў, якія адбываюцца ў арганізмах, асобая форма існавання і руху матэрыі, якая ўзнікла на пэўным этапе яе развіцця.

Узнікненне жыцця на Зямлі.

Ж. раслін.

Законы жыцця.

2. Фізіялагічнае існаванне чалавека, раслін, усяго жывога ад зараджэння да смерці.

Ж. — бясцэнны дар.

3. Час такога існавання ад яго ўзнікнення да канца, а таксама ў які-н. яго перыяд.

Кароткае ж.

Пад канец жыцця.

Ж. пражыць — не поле перайсці (прыказка).

4. Дзейнасць грамадства і чалавека ў розных праявах.

Грамадскае ж.

Вясковае ж.

5. Навакольная рэчаіснасць.

Сувязь навукі з жыццём.

Правесці прапанову ў ж.

6. Ажыўленне, праяўленне дзейнасці, энергіі.

На вуліцы чулася ж.

◊

Аддаць жыццё за каго-, што-н. — памерці, ахвяраваць сабой.

Даць жыццё каму-н. — нарадзіць каго-н. (высок.).

Кончыць жыццё — памерці.

Не ад добрага жыцця — з гора, з бяды, не па сваёй ахвоце.

Не на жыццё, а на смерць — не шкадуючы жыцця.

Паміж жыццём і смерцю — знаходзіцца ў вельмі небяспечным стане.

Паплаціцца жыццём — загінуць.

Пуцёўка ў жыццё — веды, навыкі і пад., якія даюць магчымасць займацца працоўнай дзейнасцю.

Пытанне жыцця або смерці — пра што-н. вельмі важнае, рашаючае.

|| прым. жыццёвы, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

жыццёвы, -ая, -ае.

1. гл. жыццё.

2. Важны, істотны для жыцця, неабходны для людзей.

Жыццёвыя прапановы.

Жыццёвыя інтарэсы.

3. Узяты з жыцця; праўдападобны.

Ж. вобраз.

Жыццёвая сітуацыя.

|| наз. жыццёвасць, -і, ж.

жыцця... (гл. жыцце...).

Першая састаўная частка складаных слоў; ужыв. замест «жыцце...», калі націск у другой частцы слова падае на першы склад, напр.: жыццядзейны, жыццяздольны, жыццялюб, жыццярадасны.