Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ро́знічны, -ая, -ае.

Звязаны з гандлем у розніцу, не аптовы.

Р. тавараабарот.

Рознічныя цэны.

ро́зны, -ая, -ае.

1. мн. Неаднолькавы, непадобны чым-н.

Розныя погляды.

Яны розныя людзі.

2. мн. Не адзін і той жа, іншы.

Дабіраліся рознымі шляхамі.

3. Разнастайны.

Розныя віды зброі.

Розныя дробязі.

Сабраліся самыя розныя людзі.

|| наз. ро́знасць, -і, ж. (да 1 знач.).

Р. поглядаў.

ро́зум, -у, М -е, м.

1. Здольнасць чалавека лагічна і творча мысліць, абагульняць вынікі пазнання.

Чалавек вялікага розуму.

Яна адрозніваецца і розумам, і прыгажосцю.

Прыродны р.

2. Разумовае развіццё, інтэлект.

Р. дыктаваў ёй зрабіць так.

Што галава, то р. (прыказка). Каб не твой р. ды не наша хітрасць, прапалі б усе на свеце (прымаўка). Па адзенні сустракаюць, а па розуму праводзяць (прыказка).

3. перан. Пра чалавека як носьбіта інтэлекту.

Лепшыя розумы чалавецтва (вялікія мысліцелі, вучоныя; высок.).

Ад (з) вялікага розуму (разм., іран.) — здуру, па дурасці.

Давесці да розуму каго (разм.) — тое, што і на розум наставіць.

Дайсці да розуму (разм.) — паразумнець, разабрацца ў чым-н.

Дайсці сваім розумам (разм.) — самастойна разабрацца ў чым-н.

Жыць сваім розумам (разм.) — прытрымлівацца сваіх поглядаў, быць самастойным ва ўсім.

Жыць чужым розумам (разм.) — прытрымлівацца чужых поглядаў, не маючы самастойнай думкі.

Звесці з розуму каго (разм.) —

1) давесці да страты розуму;

2) захапіць, зачараваць.

Яе прыгажосць звяла з розуму хлопца.

З розумам або з галавой (рабіць што-н.; разм.) — разумна, з веданнем справы.

З розуму сышло (разм.) — зусім забыў.

На розум наставіць (навесці) каго (разм.) — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.

Не пры сваім розуме хто (разм.) — не зусім нармальны псіхічна.

Прыйсці да розуму (разм.) — стаць разважлівым.

Пры сваім розуме хто (разм.) — у нармальным псіхічным стане.

Розум за розум заходзіць у каго (разм.) — не ў стане разумна разважаць, дзейнічаць з-за разгубленасці, мноства спраў.

Розуму не дабяру (разм.) — не магу зразумець, здагадацца.

Траціць розум

1) дурнець;

2) ад каго-чаго, надта захапляцца кім-, чым-н. (разм.).

Ці маеш ты розум? (разм.) — ці разумееш ты, што робіш?

ро́зыгрыш, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. гл. разыграць.

2. У некаторых гульнях: заканчэнне ўнічыю.

|| прым. ро́зыгрышны, -ая. -ае (да 2 знач.).

рой, -ю, мн. раі́, -раёў м.

1. Вялікая колькасць насякомых, якія кружацца ў паветры.

Р. мошак.

2. Сям’я пчол (або іншых падобных насякомых), якія ўтвараюць на чале з маткай адасобленую групу.

Пчаліны р.

3. перан. Мноства, вялікая колькасць каго-, чаго-н.

Р. думак.

|| прым. ро́евы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.) і ро́йны, -ая. -ае (да 2 знач.).

Роевыя пчолы.

Ройны вулей.

рок.

1. -а, м. Тое, што і рок-музыка.

2. -а, м. Тое, што і рок-н-рол (разм.).

3. нязм. Які мае адносіны да рок-музыкі.

Танец у стылі р.

Джаз-р.

ро́кат, -у, М -каце, м.

Аднастайны раскацісты гук.

Р. матора.

Р. марскіх хваль.

рок-...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач.: які мае адносіны да рок-музыкі, напр.: рок-ансамбль, рок-група, рок-спявачка.

рок-му́зыка, -і, ДМ -зыцы, ж.

Эстрадная музыка, якая выконваецца ў хуткіх рытмах, звычайна на электронных інструментах, з удзелам голасу (галасоў).

рок-н-ро́л, -а, м.

Імправізацыйны парны танец, які выконваецца ў хуткім эксцэнтрычным тэмпе.