Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

самахо́д, -а і -у, М -дзе, м.

1. -у. Механічная падача разца або дэталі ў металарэзных станках (спец.).

Станок уключаны на с.

2. -а, мн. -ы, -аў. Назва некаторых машын і транспартных сродкаў са сваёй цягай.

самахо́дам, прысл.

1. Механічна (пра падачу разца або дэталі ў станках) (спец.).

2. 3 дапамогай уласнага рухавіка, без пабочнай цягі.

Камбайн ідзе с.

3. Рухаючыся сілай цячэння ракі (пра плыты, сплаўны лес).

Раней плыты маглі ісці с.

4. Уласнымі нагамі, пехатой (разм.).

Ён будзе дабірацца с.

самахо́дка, -і, ДМ -дцы, мн. -і, -дак, ж. (спец.).

Браніраваная машына з артылерыйскім узбраеннем і са сваёй цягай.

самахо́дны, -ая, -ае.

Які рухаецца сваёй цягай.

С. камбайн.

самацве́т, -у, М -цве́це, мн. -ы, -аў, м.

Самацветны каштоўны камень з чыстым тонам афарбоўкі ці празрысты з яркім бляскам.

Уральскія самацветы.

самацве́тны, -ая, -ае.

Пра каштоўныя мінералы, вырабныя камяні з бляскам, з прыгожай прыроднай афарбоўкай.

С. каменьчык.

самацёк, -у, м.

1. Рух вадкасці або сыпкіх рэчываў сілай свайго цяжару.

С. вады.

2. перан. Ход якой-н. справы, працы без плана, без кіраўніцтва, стыхійнае ажыццяўленне чаго-н.

Пусціць справу на с.

|| прым. самацёчны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Самацёчнае арашэнне.

С. канал.

самацёкам, прысл.

1. Сілай свайго цяжару (пра рух вадкасці і сыпкіх рэчываў).

Вада ідзе с.

2. перан. Стыхійна, неарганізавана, без планавага кіраўніцтва.

Работа не пойдзе с.

самачы́нны, -ая, -ае.

Самавольны, самаўпраўны.

С. падыход.

|| наз. самачы́ннасць, -і, ж.

са́мба¹, нескл., н.

Спартыўная барацьба, якая дапускае разнастайныя эфектыўныя прыёмы і дазваляе аказаць паспяховае супраціўленне больш моцнаму або ўзброенаму праціўніку; самаабарона без зброі.