Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

эмі́сія², -і, ж. (спец.).

Выпраменьванне, выдзяленне якім-н. целам электронаў, іонаў, пазітронаў і пад. пад уздзеяннем награвання, асвятлення і інш.

Электронная э.

эмо́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж. (кніжн.).

Душэўнае перажыванне, пачуццё.

Э. радасці.

|| прым. эмацыяна́льны, -ая, -ае.

Эмацыянальнае ўздзеянне.

эмпіры́зм, -у, м.

1. Філасофскі кірунак, які прызнае пачуццёвае ўспрыманне і вопыт адзінай крыніцай пазнання і недаацэньвае значэнне паняццяў, тэарэтычных абагульненняў пры вывучэнні асобных фактаў, з’яў.

2. Даследчы метад, заснаваны на апісанні фактаў, без далейшых заключэнняў і тэарэтычных абагульненняў (кніжн.).

|| прым. эмпіры́чны, -ая, -ае.

эмпі́рык, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Паслядоўнік эмпірызму (у 1 знач.).

2. Вучоны, які будуе свае даследаванні на эмпірызме (у 2 знач.; кніжн.).

эмпіры́чны, -ая, -ае.

1. гл. эмпірызм, эмпірыя.

2. Прасякнуты эмпірызмам, заснаваны на эмпірыі; вопытны.

Э. вывад.

|| наз. эмпіры́чнасць, -і, ж.

эмпіры́я, -і, ж. (кніжн.).

1. Чалавечы вопыт увогуле, успрыманне ўсяго знешняга органамі пачуццяў.

2. Назіранне ў натуральных умовах у адрозненне ад эксперыменту.

|| прым. эмпіры́чны, -ая, -ае.

эмпірыякрытыцы́зм, -у, м.

Суб’ектыўна-ідэалістычны кірунак у філасофіі і метадалогіі навукі канца 19 — пачатку 20 ст., які адмаўляе аб’ектыўнае існаванне матэрыяльнага свету і разглядае яго як з’яву свядомасці і спалучэнне адчуванняў індывіда.

э́му, нескл., м.

Вялікая птушка атрада казуарападобных з буравата-шэрым апярэннем і доўгімі нагамі; аўстралійскі страус.

эму́льсія, -і, ж. (спец.).

1. Вадкасць з узважанымі ў ёй часціцамі іншай вадкасці.

2. Святлоадчувальны слой на фотапласцінках, фота- і кінаплёнцы (уст.).

|| прым. эмульсі́йны, -ая, -ае.

эмфа́за, -ы, ж. (спец.).

1. У літаратуры: узмацненне эмацыянальнай выразнасці мовы, якое дасягаецца зменай інтанацыі і выкарыстаннем парадку слоў і розных рытарычных фігур.

2. У лінгвістыцы: спосаб артыкуляцыі, які стварае напружанасць у гучанні некаторых зычных гукаў.

|| прым. эмфаты́чны, -ая, -ае.

Э. націск.