Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

хаму́т, -а́, М -муце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Частка вупражы ў выглядзе драўлянага каркаса, абкладзенага з унутранага боку мяккім лямцам, якая надзяваецца каню на шыю.

2. перан. Абуза, клопаты, паднявольнае становішча (разм.).

Зняць х. з сябе.

Хто згадзіўся надзець шоры, той надзене і х. (з нар.).

3. Прыстасаванне кальцавой формы для змацоўвання, злучэння чаго-н. (спец.).

4. Грубы, некультурны чалавек, хам (разм., груб.).

|| памянш. хаму́цік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 і 3 знач.).

|| прым. хаму́тны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

хаму́цік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. гл. хамут.

2. Заціскачка ў металарэзным станку, якая перадае вырабу вярчэнне ад патрона (спец.).

хамуці́на, -ы, мн. -ы, -ці́н, ж.

Мяккі лямцавы валік, які прымацоўваецца пад клешчы хамута, каб не націралі шыю каню.

хамя́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

Грызун сямейства хамякоў, шкоднік палявых і агародных культур.

|| прым. хамя́чы, -ая, -ае і хамячы́ны, -ая, -ае (разм.).

хан, -а, мн. -ы, -аў, м.

Тытул манарха, феадальнага правіцеля ў некаторых цюркскіх і мангольскіх народаў, а таксама асоба, якая мае гэты тытул.

|| прым. ха́нскі, -ая, -ае.

хана́, нескл., ж., у знач. вык., каму-чаму (разм.).

Канец, смерць.

Цяпер яму х.!

хандра́, -ы́, ж.

Маркотны, сумны настрой; туга.

хандры́ць, -ру́, -ры́ш, -ры́ць; -ры́м, -рыце́, -ра́ць; незак.

Знаходзіцца ў стане хандры; сумаваць, тужыць.

Х. ад адзіноты.

ханжа́, -ы́, ДМ -ы́, Т -о́й і -о́ю, мн. -ы́, -э́й, м. і ж.

Прытворна набожны або прытворна дабрадушны чалавек; крывадушнік.

|| прым. ха́нжаскі, -ая, -ае.

Ханжаскія паводзіны.

ха́нжаства, -а, н.

Паводзіны, уласцівыя ханжы; крывадушнасць.