Verbum

анлайнавы слоўнік

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прадмова ∙ Скарачэнні ∙ Кніга ў PDF/DjVu

а б в г д е ё ж з і й к л м н о п р с т у ў ф х ц ч ш э ю я -.

а б в г д ё ж з і й к л м н п р с т у ў ф х ц ч ш э ю я

кальцо́, ‑а́; мн. ко́льцы (з ліч. 2, 3, 4 кальцы́), ко́льцаў; н.

1. Прадмет, звычайна металічны, які мае форму вобада, абруча, акружнасці. Па баках ад яе [варонкі] пагойдваліся скручаныя кольцы калючага дроту. Пятніцкі. Каб зрабіць.. [бугая] больш-менш паслухмяным, яму патрэбна было ўправіць у ноздры кальцо. Ракітны. Рвануў Даніла Ланцугі, І кольцы трэснулі са звонам. Колас. // мн. (ко́льцы, ‑аў). Гімнастычны снарад, які складаецца з двух падвешаных абручоў.

2. чаго. Тое, што мае форму такога прадмета. Дзед Мірон закурвае люльку, з-пад парыжэлых вусоў выпускае кольцы дыму, усё роўна бы паравоз, і ціха ўсміхаецца. Даніленка. // Тое, што абкружае, апаясвае, замыкае што‑н. або каго‑н. Кальцо блакады. □ Эвакуіраваныя чырвоныя прарваліся праз кальцо белых, кальцо, што сцягвалася наўкол горада. Мікуліч. Цяжка было зразумець, як яны [партызаны] змаглі вырвацца з кальца, знішчальнага агню. Брыль.

3. Канцавы пункт трамвайнага, аўтобуснага і інш. маршрутаў, дзе робіцца паварот для прадаўжэння шляху ў зваротным напрамку. Трамвайнае кальцо. Кальцо тралейбуса. Даехаць да кальца.

ка́льцыевы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да кальцыю, змяшчае кальцый. Кальцыевыя солі. Кальцыевы сплаў. Кальцыевая салетра.

ка́льцый, ‑ю, м.

Хімічны элемент, метал серабрыста-белага колеру, які ўваходзіць у састаў вапнякоў, мармуру і інш.

[Ад лац. calx, calcis — вапна.]

кальцына́цыя, ‑і, ж.

Праграванне або абпальванне рэчываў з мэтай іх акіслення, разлажэння і інш. Кальцынацыя вапняку.

кальцыні́раванне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. кальцыніраваць; кальцынацыя.

кальцыні́раваны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад кальцыніраваць.

2. у знач. прым. Які прайшоў кальцынацыю. Кальцыніраваная сода.

кальцыні́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.

Правесці (праводзіць) кальцынацыю.

кальцы́т, ‑у, ДМ ‑цыце, м.

Мінерал, састаўная частка вапняку, мармуру і інш.; вапнавы шпат.

[Ад лац. calx, calcis — вапна.]

ка́льцэкс, ‑у, м.

Лекавы прэпарат: соль хлорыстага кальцыю і уратрапіну (скарыстоўваецца пры прастудных хваробах).

[Новалац. calcex.]

кальча́к, ‑а, м.

Некалькі галін, лістоў, кветак, якія растуць на сцябле на адной вышыні.