Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні
абвгдеёжзійклмнопрстуфхцчшэюя
авеілмноруыэюя
абвгдзійклмнпрстўфхцшю

гар, ✂, м.

  1. Едкі пах ад няпоўнага згарання чаго-н.

    • Запахла гарам.

  2. Рэшткі перагарэлага каменнага вугалю.

    • Пасыпаць дарожкі гарам.

  3. Выпаленае месца ў лесе.

гар...

Першая частка складаных слоў са знач. гарадскі, напр. гарвыканком, гарсавет.

гара, ✂, ж.

  1. Значнае ўзвышша, што ўзнімаецца над мясцовасцю або выдзяляецца сярод іншых узвышшаў.

    • Каўказскія горы.
    • Спускацца з гары.
    • Снежная г. (для катання на лыжах, санках і пад.).

  2. мн. Горная краіна, гарыстая мясцовасць.

    • Жыхары гор.
    • Паход у горы.

  3. перан., чаго, з чаго. Вялікая колькасць чаго-н. складзенага ў кучу.

    • Г. дроў.
    • Горы кніг.

  4. Памяшканне, прастора паміж столлю і дахам у будынку; гарышча.

    • Злажыць сена на гару.
    • Зёлкі сушаць звычайна на гары.

  5. (з прыназ. «у», «з», «на»); Вышыня, верх.

    • Шум чуўся з гары.

◊

  • Абяцаць залатыя горы — абяцаць надта многа.

  • Гара з плячэй звалілася (разм.) — пра збаўленне ад клопатаў.

  • Гарою стаяць за каго-што — усімі сіламі абараняць.

  • Горы варочаць — вельмі многа рабіць.

  • Горы вярнуць на каго (разм. неадабр.) — няславіць каго-н., гаварыць пра каго-н. многа непрыемнага.

  • Горы перавярнуць — зрабіць вельмі значную работу.

  • Не за гарамі — 1) пра нешта блізкае, што хутка наступіць; 2) блізка, недалёка (быць, знаходзіцца).

|| памянш. горка, ✂.

|| прым. горны, ✂.

  • Г. хрыбет.
  • Горная краіна.

гараваць, ✂; незак.

  1. Жыць бедна, цярпець нястачу.

    • Век ён гаруе.

  2. Тужыць, сумаваць, перажываць якое-н. гора.

    • Г. па дачцэ.

|| наз. гараванне, ✂.

гаравы, ✂:

  • гаравая дарожка — дарожка для спартыўнага бегу са спецыяльным пакрыццём з гару (у 2 знач.), шлакаў і пад.

гарадавы, ✂, м.

У царскай Расіі: ніжні чын гарадской паліцыі.

гараджанін, ✂, м.

Жыхар горада (у 1 знач.).

|| ж. гараджанка, ✂.

гарадзіць, ✂; незак.

  1. Ставіць плот, паркан і пад.

    • Г. агарод.

  2. перан. Гаварыць абы-што, выдумляць.

◊

  • Стары гаворыць — гародзіць, ды на праўду выходзіць (прыказка).

  • Агарод (гарод) гарадзіць (разм.) — пачынаць якую-н. клапатлівую справу.

|| наз. гарадзьба, ✂.

гарадзішча, ✂, н.

Месца, дзе захаваліся рэшткі старажытнага горада.

  • Раскопкі гарадзішча.

гарадзьба, ✂, ж.

  1. гл. гарадзіць.

  2. Агароджа, плот.