Verbum

думаць, ✂; незак.

1. Накіроўваць думкі на каго-, што-н., разважаць.

   • Многа думаў аб жыцці.
   • Д. над задачай.

2. Меркаваць, прытрымлівацца якой-н. думкі.

   • Думаю, што справа гэта не заслугоўвае ўвагі.

3. Лічыць вінаватым у чым-н.

   • Дарэмна на яго д.

4. з інф. Мець намер што-н. зрабіць.

   • Думаю застацца дома.

5. Клапаціцца, турбавацца.

   • Трэба д. аб дзецях.

◊

• А што ты думаеш! (разм.) — а чаму б і не паспрабаваць (не зрабіць).

• І думаць няма чаго (разм.) — пра поўную немагчымасць зрабіць што-н.

• І не думай (разм.) — пра катэгарычную забарону рабіць што-н.

• Многа думаць аб сабе — быць высокай думкі аб сабе.

• Трэба думаць (разм.) — напэўна, мабыць, хутчэй за ўсё.

|| зак. падумаць, ✂.

|| наз. думанне, ✂.

думка, ✂, ж.

1. Тое, што склалася ў працэсе мыслення, разважанняў.

   • Слушная д.
   • Новая д.

2. Ідэя, жаданне.

   • З’явілася д. напісаць рэцэнзію на кнігу.

3. Тое, што і дума​¹ (у 2 знач.).

   • Студэнты збіралі і запісвалі ўкраінскія думкі.

4. Погляд на што-н., меркаванне аб чым-н.

   • Мы з вамі адной думкі.

◊

• Грамадская думка — погляд шырокіх колаў грамадскасці на што-н.

• Не дапускаць думкі аб чым — катэгарычна адмаўляць, не дапускаць чаго-н.

• Падхапіць думку — узяцца за ажыццяўленне чаго-н.

дунгане, ✂, м.

Народ, які жыве невялікімі групамі ў Казахстане, Кіргізіі, Узбекістане, Кітаі.

|| ж. дунганка, ✂.

|| прым. дунганскі, ✂.

дупель, ✂, м.

Балотная птушка сямейства сяўцовых з доўгай тонкай дзюбай.

|| прым. дупяліны, ✂.

дуплаваты, ✂.

З вялікім дуплом або некалькімі дупламі.

• Дуплаватае дрэва.

|| наз. дуплаватасць, ✂.

дуплет, ✂, м. (спец.).

У більярднай гульні: удар, калі шар трапляе ў лузу, адскочыўшы ад борта пад ударам другога шара.

|| прым. дуплетны, ✂.

дупло, ✂, н.

1. Пустата ў ствале дрэва на месцы выгніўшай драўніны.

   • Вавёрка жыве ў дупле.

2. Адтуліна, дзірачка ў зубе.

дуплянка, ✂, ж.

Невялікая кадушка, выдзеўбаная з дрэва, якая выкарыстоўваецца ў хатніх умовах як пасудзіна для мукі і інш.

|| прым. дупляначны, ✂ і дуплянкавы, ✂.

дур, ✂, м. (разм.).

Дурнота, неразумны ўчынак, дзівацтва.

• Д. нейкі найшоў на яго.

◊

• Выбіць дур з галавы — адвучыць ад якіх-н. звычак, ад чаго-н. нядобрага.

дурань, ✂, м.

1. Неразумны, тупы, абмежаваны чалавек.

   • Д. быў, дык і рабіў дурное.
   • Дурняў не сеюць, яны самі родзяцца (з нар.).
   • Д. дурнем (вельмі дурны).

2. Назва гульні ў карты.

   • Гуляць у дурня.

3. іншае:

   • Не дурань (зрабіць, рабіць што-н.) (разм.) — любіць, мае схільнасць да чаго-н.

   • Не дурань паспаць.

   • Застаў дурня богу маліцца, дык ён і лоб разаб’е (разм. неадабр.) — неразумны чалавек і ў добрай справе нашкодзіць.

   • Няма дурня (разм.) —

     1. выказванне нязгоды з кім-, чым-н., адмаўленне рабіць што-н.;
     2. не ашукаеш, не спадзявайся.

   • Пакінуць у дурнях — паставіць у няёмкае становішча каго-н.

   • Пашыцца ў дурні (разм. неадабр.) — паставіць сябе ў нязручнае, смешнае становішча.

   • Шукаць дурня (разм.) — хітрасцю прымушаць каго-н. рабіць што-н.