Verbum

гакнуць, ✂; зак. і аднакр. (разм.).

1. Стукнуць з вялікай сілай.

   • Г. абухом па бервяне.

2. Ужыв. замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое адбываецца з вялікай сілай, запалам, азартам (з захаваннем кіравання гэтых дзеясловаў).

   • Гакнулі па тры кружкі піва.

|| незак. гакаць, ✂.

|| наз. гаканне, ✂.

гала, ✂, н. (разм.).

1. Голае месца, чыстая прастора.

2. Цвёрды круглы ком зямлі, гліны.

|| прым. галавы, ✂.

галава, ✂, ж.

1. Верхняя частка цела чалавека (або жывёлы), якая складаецца з чарапной каробкі і твару (або морды жывёлы).

   • Схіліць галаву ў знак павагі.
   • Схапіцца за галаву (таксама перан. жахнуцца).
   • Біць па галаве (таксама перан. даваць заўвагі за няправільныя дзеянні, учынкі).
   • Нічога не прыходзіць у галаву каму-н. (не можа ні пра што думаць, засяродзіцца).

2. Адзінка падліку жывёлы.

   • Сто галоў свіней.

3. перан. Розум, свядомасць, развага.

   • Чалавек з галавой.
   • Цвярозая галава.
   • У яго міністэрская галава (пра дзелавога, разважлівага чалавека).
   • Эх, ты г., не ўцяміў простай рэчы... (іран. пра някемлівага чалавека).

4. м., перан. Кіраўнік, начальнік.

   • Усёй справе г.
   • Гарадскі г. (уст.).
   • Г. сям’і (старэйшы ў сям’і).

5. перан. Перадавы атрад, пярэдняя частка (спец.).

   • Г. дэманстрацыйнай калоны.

6. Харчовы прадукт у форме шара, конуса.

   • Г. сыру.

◊

• Бедная галава — пра няшчаснага чалавека, які выклікае спагаду.

• Брацца (узяцца) за галаву (разм.) —
  1. быць вельмі здзіўленым, уражаным чым-н.;
  2. своечасова спахапіцца, зразумець.

• Браць (узяць) у галаву што (разм.) — многа думаць пра што-н.

• Валіць (перакладаць) з хворай галавы на здаровую (разм. неадабр.) — пра звальванне віны на іншага.

• Вецер (гуляе) у галаве (разм. неадабр.) — пра несур’ёзнага чалавека.

• Выкінуць з галавы каго-што (разм.) — перастаць думаць, забыцца пра каго-, што-н.

• Галава і два вухі (разм. неадабр.) — пра нездагадлівага, прастакаватага чалавека.

• Галава як рэшата (разм.) — пра дрэнную памяць.

• Дайсці сваёй галавой (разм.) — самастойна разабрацца ў чым-н.

• Дурыць галаву (разм. неадабр.) — збіваць з панталыку сваімі патрабаваннямі, капрызамі.

• Злажыць (скласці) галаву — загінуць у баі, памерці.

• Карана з галавы не зваліцца (не ўпадзе) (разм.) — гонар не будзе закрануты, аўтарытэт не будзе парушаны.

• Крукам (шастом) галавы не дастаць каму (разм. неадабр.) — пра вельмі ганарыстага чалавека.

• Ламаць галаву над чым — напружана думаць (над вырашэннем якога-н. пытання, задачы).

• Лезці ў галаву (разм.) — неадступна, назойліва ўзнікаць, з’яўляцца ў думках.

• Мець галаву (на плячах, на парку) (разм. неадабр.) — быць талковым і разумным.

• На галаве (на галовах) хадзіць (разм. неадабр.) — дурэць, сваволіць.

• На галаву (разм. неадабр.) — у разліку на кожнага.

• Налажыць галавой (разм.) — запнуць.

• На сваю галаву (разм.) — сабе на клопат.

• На скрут (злом) галавы (разм.) — стрымгалоў, без развал (бегчы, ехаць).

• Не знасіць галавы каму (разм.) — не мінуць пакарання, кары.

• Прыйсці ў галаву (разм.) — з’явіцца, узнікнуць (пра план, намер і пад.).

• Прытуліць галаву (разм.) — знайсці прытулак дзе-н.

• Сам чорт галаву зломіць (разм.) — пра вялікі беспарадак дзе-н.; пра непраходнае месца, дарогу.

• Хоць кол на галаве чашы (разм. неадабр.) — што ні рабі, што ні кажы (пра ўпартага чалавека).

• Як снег на галаву (разм.) — нечакана, раптоўна.

|| памянш. галоўка, ✂ і галовачка, ✂.

|| прым. галаўны, ✂.

• Г. мозг.

галавакружны, ✂.

1. Які выклікае галавакружэнне.

   • Галавакружная вышыня.

2. перан. Надзвычайны, ашаламляльны.

   • Г. поспех.

|| наз. галавакружнасць, ✂.

галавакружэнне, ✂, н.

Хваравіты стан, пры якім страчваецца пачуццё раўнавагі і чалавеку здаецца, што ўсе прадметы вакол яго кружацца, хістаюцца.

• Г. ад малакроўя.
• Г. ад поспехаў (празмернае захапленне сваімі поспехамі, зазнайства ад поспехаў).

галаваломка, ✂, ж.

Галаваломная загадка, задача.

• Задаць галаваломку каму-н.

галаваломны, ✂.

Вельмі складаны, цяжкі для разумення.

• Г. рэбус.

|| наз. галаваломнасць, ✂.

галаваногія, ✂, н.

Клас марскіх малюскаў са шчупальцамі вакол рота (васьміногі, кальмары, каракаціцы і інш.).

галаварэз, ✂, м. (разм.).

Адчайны чалавек (пра сарвігалаву, бандыта і пац.).

галавасты, ✂ і галаваты, ✂ (разм.).

1. З вялікай галавой.

   • Галавастая рыба.

2. перан. Здольны глыбока мысліць; разумны.

|| наз. галавастасць, ✂ і галаватасць, ✂.