Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

шышкава́ты, -ая, -ае.

Няроўны, з шышакамі¹ (у 2 знач.).

Шышкаватая паверхня.

|| наз. шышкава́тасць, -і, ж.

шы́я, -і, мн. -і, шый, ж.

Частка цела, якая злучае галаву з тулавам.

Доўгая ш.

Даць па шыі каму-н. — выгнаць, зняць з працы каго-н.

Намыліць шыю каму-н. — моцна аблаяць, строга спагнаць.

На шыі вісець (або сядзець) у каго-н. — быць цяжарам, клопатам для каго-н.

На шыю вешацца каму-н. — пра жанчыну: назойліва дабівацца ўвагі.

Скруціць або зламаць шыю на чым-н. — пацярпець няўдачу, загінуць.

|| памянш. шы́йка, -і, ДМ -йцы, мн. -і, шы́ек, ж.

|| прым. шы́йны, -ая, -ае.

шэдэ́ўр, -а, мн. -ы, -аў, м. (кніжн.).

Выключны па сваіх вартасцях твор мастацтва, літаратуры, майстэрства.

Шэдэўры архітэктуры.

шэзло́нг, -а, мн. -і, -аў, м.

Лёгкае рассоўнае крэсла з пакатай спінкай і доўгім сядзеннем, з матэрыі, у якім адпачываюць паўлежачы.

Пляжны ш.

|| прым. шэзло́нгавы, -ая, -ае.

шэйк, -а, м.

Эксцэнтрычны парны танец.

шэйх, -а, мн. -і, -аў, м.

1. У арабскіх краінах: галава роду, старэйшына абшчыны.

2. У мусульман: асоба, якая належыць да вышэйшага духавенства, вучоны-багаслоў, прававед.

шэ́льма, -ы, мн. -ы, -аў, м. і ж.

Махляр, круцель; нягоднік, паганец.

|| прым. шальмо́ўскі, -ая, -ае.

шэльф, -а, мн. -ы, -аў, м. (спец.).

Прыбярэжная мелкаводная частка акіяна вакол мацерыка (з глыбінямі да 200 м).

Кантынентальны ш.

|| прым. шэ́льфавы, -ая, -ае.

Шэльфавая зона.

шэ́нкель, -я, мн. -і, -яў, м. (спец.).

Унутраная, звернутая да каня частка нагі конніка ад калена да шчыкалаткі, якая дапамагае кіраваць канём.

Даць шэнкеля (моцна націснуць шэнкелямі).

шэпт, -у, М -пце, м.

1. Ледзь чутная гутарка, пры якой гукі вымаўляюцца без удзелу галасавых звязак.

Гаварыць шэптам.

2. перан. Ціхі, невыразны шум, шапаценне, цурчанне і пад.

Ш. хваль.

3. Погаласка, чутка, якія перадаюцца па сакрэце.

Пра гэта ўжо пусцілі ш.

Шэпты хату губяць (прыказка; разбураюць уклад, уносяць разлад).

4. мн. -ы, -аў. Набор слоў, якія паводле забабонных уяўленняў маюць чарадзейную сілу; заклінанне (разм.).

Лячыць шэптамі.