Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

шчаўчо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

1. Рэзкі адрывісты гук, які ўтвараецца пры сутыкненні, рабоце механізма і пад.

Ш. затвора вінтоўкі.

2. Тое, што і пстрычка.

шчаці́ністы, -ая, -ае.

1. Пакрыты густым шчаціннем, густа парослы жорсткімі валасамі.

Ш. хіб.

Ш. твар.

2. Жорсткі, які нагадвае шчацінне (пра валасы, поўсць).

Шчаціністыя вусы.

|| наз. шчаці́ністасць, -і, ж.

шчаці́ніцца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -іцца; незак.

Падымацца ўгору, уставаць тарчма.

Шчаціняцца валасы на няголеным твары.

На паляне шчацініцца сівец.

шчаці́ніць, -ню, -ніш, -ніць; незак., што.

Падымаць угору, натапырваць (поўсць, шчацінне і пад.).

Кошка шчацініць поўсць.

Вецер шчацініў салому на страсе (перан.).

шчаці́нка, -і, ДМ -нцы, ж.

1. гл. шчацінне.

2. мн. -і, -нак. Кароткі жорсткі волас.

шчаці́нне, -я, н., зб.

1. Жорсткая прамая шэрсць у некаторых жывёл.

Чорнае ш. дзіка.

2. Кароткія жорсткія валасы на няголеным твары (разм.).

Ш. пакрыла твар.

3. Жорсткая валасяная частка шчоткі, пэндзля і пад.

|| памянш. шчаці́нка, -і, ДМ -нцы, ж., зб.

|| прым. шчаці́нны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

шчо́дры, -ая, -ае.

1. Які шырока аказвае дапамогу, ахвотна траціць сродкі на іншых, не скупы.

Ш. чалавек.

2. перан. Які з ахвотай, многа хваліць.

Ш. на пахвалу.

3. Каштоўны, багаты.

Ш. падарунак.

Шчодра (прысл.) надзяляць каго-н. чым-н.

4. перан. Моцны, інтэнсіўны ў сваім дзеянні, выяўленні.

Ш. бой.

Ш. дождж.

Шчодрай рукой (надзяляць каго-н.) — не шкадуючы.

|| наз. шчо́драсць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

шчо́лач, -ы, мн. -ы, -аў, ж.

Растворанае ў вадзе едкае хімічнае рэчыва, якое ўтвараецца пры злучэнні солі з кіслатой і афарбоўвае лакмусавую паперу ў сіні колер.

|| прым. шчо́лачны, -ая, -ае.

Шчолачная рэакцыя.

шчо́лачнасць, -і, ж.

Ступень насычанасці чаго-н. шчолаччу.

шчо́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Прыстасаванне для чысткі, мыцця, змятання чаго-н. у выглядзе плоскай калодачкі з густа насаджаным на яе шчаціннем ці іншым матэрыялам.

Ш. для абутку.

Зубная ш.

Ш. для чысткі коней.

2. У коней: частка нагі над капытом і пучок валасоў на гэтым месцы (спец.).

3. Прыстасаванне ў электрамашыне для перадачы току ад вярчальных частак да нерухомых (спец.).

|| памянш. шчо́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. шчо́тачны, -ая, -ае.