Verbum

дзель, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Вынік дзялення аднаго ліку на другі.

2. Частка, доля, выдзеленая каму-н. для карыстання, апрацоўкі і пад. (разм.).

Ён узяў сваю д.

дзе́льнік, -а, мн. -і, -аў, м.

Лік або велічыня, на якую дзеліцца дзеліва.

дзе́ля, прыназ. з Р.

1. каго-чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, у інтарэсах якіх здзяйсняецца што-н.

Д. агульнай справы.

Я зраблю гэта д. вас.

2. чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні мэты дзеяння.

Д. адпачынку.

Д. кавалка хлеба.

дзень, дня, мн. дні, дзён, м.

1. Частка сутак ад усходу да захаду сонца, ад раніцы да вечара.

Ясны д.

Дасць Бог д., дасць і спажытак (прыказка). І дзень і ноч.

2. Тое, што і суткі.

Водпуск на пяць дзён.

3. Прамежак часу ў межах сутак, заняты чым-н.

Працоўны д.

Светлавы д.

4. чаго. Вызначаны тэрмін, дата, прысвечаная якой-н. падзеі.

Д.

Перамогі.

Д. нараджэння.

5. мн. Пара, перыяд.

Дні юнацтва.

○

Палярны дзень — за Палярным кругам: частка года, калі сонца не заходзіць за гарызонт.

Посны дзень — дзень, у які згодна з царкоўным звычаем нельга есці скаромнае.

Разгрузачны дзень — харчаванне аднатыпнымі прадуктамі на працягу аднаго дня з мэтай аздараўлення або пахудзення.

Санітарны дзень — дзень, які прызначаецца для санітарнага агляду службовага памяшкання.

Рабочы (працоўны) дзень — пэўная колькасць часу, адведзеная для работы, службы.

◊

Добры дзень! — прывітальны зварот днём пры сустрэчы.

Дзень у дзень; дзень пры дні — штодзень, кожны дзень.

З дня на дзень — у адзін з бліжэйшых дзён.

Чакаем іх з дня на дзень.

Наводзіць цень на ясны дзень — наўмысна ўносіць няяснасць у якую-н. справу; блытаць каго-н.

Учарашні дзень — былое, мінулае.

Чорны дзень — цяжкая, змрочная часіна.

|| памянш.-ласк. дзянёк, -нька́, мн. -нькі́, -нько́ў, м. (да 1—3 знач.).

|| прым. дзённы, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

дзеравя́ка, -і, ДМ -вя́цы, мн. -і, -вя́к, ж. (разм.).

Кавалак дрэва.

На беразе ракі дагнівалі пачарнелыя дзеравякі.

дзеравяне́ць, -не́ю, -не́еш, -не́е; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Набываць цвёрдасць, уласцівую дрэву.

Сцябло расце і дзеравянее.

2. Страчваць адчувальнасць, дранцвець.

Ногі дзеравянеюць ад холаду.

|| зак. адзеравяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е, задзеравяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і здзеравяне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.

дзеравя́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж. (разм.).

1. Кавалак дрэва, драўляны брусок.

2. Штучная драўляная нага.

З вайны ў яго замест нагі д.

3. звычайна мн. Абутак на драўлянай падэшве.

Скінуў дзеравяшкі пад лаўку.

дзераза́, -ы́, ж.

Травяністая споравая расліна сямейства дзеразовых з паўзучым сцяблом.

|| прым. дзеразо́вы, -ая, -ае.

Д. вянок.

Сямейства дзеразовых (наз.).

дзе́рці, дзяру́, дзярэ́ш, дзярэ́; дзяро́м, дзераце́, дзяру́ць; дзёр, дзе́рла; дзяры́; дзёрты; незак., каго-што.

Тое, што і драць.

дзе́сьці, прысл.

У нейкім, дакладна не вызначаным месцы.

Д. я сустракаў гэтага чалавека.

Ён служыць д. на поўначы.