Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

зо́лкі, -ая, -ае.

Сыры, пранізліва халодны (пра надвор’е, вецер, дождж).

З. вецер.

|| наз. зо́лкасць, -і, ж.

золь, -і, ж.

Сырое, пранізлівае халоднае надвор’е.

зо́на, -ы, мн. -ы, зон, ж.

Поле, паласа, прастора паміж якімі-н. межамі, дзвюма лініямі ці ўздоўж якой-н. лініі, а таксама наогул пэўная тэрыторыя, вобласць, што характарызуецца якой-н. агульнай прыметай.

Пагранічная з.

Прыгарадная з.

Бяз’ядзерная з.

З. тундры.

З. адпачынку.

|| прым. зо́нны, -я, -ае і зана́льны, -ая, -ае.

Зонны тарыф.

Занальная доследная станцыя.

зонд, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Назва розных інструментаў і прыбораў у выглядзе стрыжня, трубкі, якія ўжыв. для даследавання ўнутранай поласці арганізма, глебы і пад.

2. Паветраны шар з самапісным прыборам для метэаралагічных назіранняў.

зо́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.

1. Нябеснае цела, якое можна бачыць простым вокам у форме ззяючай кропкі на начным небе.

Палярная з.

З. першай велічыні (таксама перан.: пра выдатнага дзеяча мастацтва, навукі). Узыходзячая з. (таксама перан. пра чалавека: новая славутасць). Зорак з неба не хапае (перан.: пра звычайнага, нічым не прыметнага чалавека). Верыць у сваю зорку (перан.: у свой лёс).

2. перан. Пра дзеяча мастацтва, навукі, спартсмена.

3. Фігура, а таксама прадмет з трохвугольнымі выступамі па акружнасці.

Пяціканцовая з.

Марская з. (жывёліна).

|| прым. зо́рны, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Зорная карта.

Зорная ноч (з добра бачнымі зоркамі).

Зорная часіна для каго — момант найвышэйшага ўздыму, напружання і выпрабавання сіл, вялікі поспех, трыумф.

зо́ркі, -ая, -ае.

1. Які мае востры зрок, добра бачыць далёкія і дробныя прадметы.

Зоркае вока.

2. перан. Праніклівы, пільны.

Быць зоркім і пільным на варце.

|| наз. зо́ркасць, -і, ж.