Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Абзы́каць ’аббегаць па пустой справе (пра худога, лёгкага)’ (Юрч. Сін., 25); магчыма, да бзік. Параўн. славен. bzikati ’бегчы’.

Абібо́к ’абібок, гультай’ (БРС, Бір. дыс., Бяльк., КСТ, Мядзв., КЭС), абібока, абібочына < *абі‑бок < а‑біваць бакі (Мядзв.). Польск. obibok ’тс’, магчыма, з беларускай.

Абі́да ’крыўда’ (русізм?) (Бяльк.), абідзіць, абіднік (Бяльк.), абіднік, абіджанне, абіждацца (Нас.). Апошняя форма сведчыць таксама аб рускай (царкоўнаславянскай) крыніцы.

Абілама́ціцца ’збіцца з панталыку’ (КЭС, лаг.) да баламут (гл.).

Абірхава́ць ’нашыць на кажух «ірхі»’ (Шат.), абіршываць ’абшыць мехам’, абіршыць (КЭС), абіршыванне, абіршыны (Нас.). Гл. ірха.

Абітурыент (БРС). Запазычанне XX ст. праз рускую мову (Крукоўскі, Уплыў, 78) (у рускай мове з ням. Abiturient, Шанскі, 1, А, 14).

Абі́ч ’частка цэпа, якой б’юць па калоссі’ (Кап.), абічышча ’цапільна’ (ДАБМ), абічоўка (Мат. дыял. канф.), абіч < *o‑bit‑jь. Магчыма, а‑ — пратэтычнае, а не прэфіксальнае, тады адэкватна біч ’бізун’.

Абіча́йка ’вобад з лубу ў рэшаце і мельнічным камені’ (Нас., Касп., ДАБМ, Бір. дыс., КЭС, Смул.), абечайка ’каркас бубна’ (КСТ), ’абадка з лубу ў рэшаце’, обечка ’абічайка ў веку да дзяжы’ (КСТ) < аб‑веч‑айка, гл. века (прасл. věko ’пакрышка’). Так Краўчук, УМШ, 1960, 6, 61. Яго ж Бел.-укр. ізал. 39. Параўн. рус. обечайка, укр. обичайка. Менш надзейна да віць (Праабражэнскі, 1, 626).

Абія́к, абіякі ’абутак на драўлянай падэшве’ (Сцяшк., Жд.), відаць, да а‑бій‑ак, гл. біць. Параўн., аднак, Чэкман, Baltistica, VIII (2), 1972, 151–152, які бачыць тут кальку з літ. apmuštìniai, apmuštìnes ’клумпы, драўляны абутак, абабіты скурай’. Даслоўны пераклад літоўскага слова ’абабітыя’. Гэта версія, відаць, больш верагодная. У яе карысць сведчыць лінгвагеаграфія. Польскі адпаведнік obijaki, obijańce толькі на Аўгустоўшчыне.

Абія́нік, obijanik (= szuhaleja) ’човен, які робіцца з аднаго распаранага дуба і абабіваецца сасной’ (Краш.) да абіць (гл.).