Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Аж да а (гл.) і жа (гл.).

Аж во́ ’раптам’ (Бяльк.). Гл. аж і во.

Ажагі́ ’зборная, агульная назва ўсіх прылад, неабходных пры печы (вілкі, качарга, чапяла і інш.)’, ожаг (Бір. дыс.). Гл. вожаг.

Ажажу́рыць ’выпіць многа вады’ (Юрч.) да *жажа ’прага’ (ст.-рус. жажа ’тс’). Што датычыць дзеяслоўнай суфіксацыі, параўн. бел. касавурыць ад касаваць і іншыя прыклады гэтай экспрэсіўнай суфіксацыі.

А́жба ’аж-бы, здаецца, пэўна’ (Арх. Бяльк.) да аж‑ба (гл.).

А́жгур ’Acerina cernua’ (Інстр. II, Жук., 381), гл. аджгір, Магчыма, з літ. ãčgaras, ãdžgaras, juodžgoris ’тс’ (параўн. Буга, Rinkt, II, 155, які думае аб тым, што гэтыя літоўскія формы з польск. jazdź, jazgarz, гл. LKŽ, IV, 413; Фрэнкель, 1, 118). Калі гэта так, літоўскія формы маглі пранікнуць далей на тэрыторыю Беларусі.

Ажна́ ’нават, так што’ (Бяльк.), ажно (БРС, Гарэц., Нас., КЭС, Бяльк., Мал.) да а‑же‑но: Карскі 2-3, 97. Гл. аж.

Ажы́ка (БРС). Гл. ажына.

Ажы́на ’Rubus fruticosus’ (Бяльк., БРС, Гарэц.), ажыннік, ажэўнік (Кіс.) ’Rubus nessensis W. Hall’ (гл. ажэўнік), ажына ’Rubus nessensis W. Hall, Rubus caesius L.’ (Кіс.). Толькі ўсходнеславянскае: рус. ожина, ежевика, укр. ожина да ожь ’вожык’. Гл. Фасмер, 3, 125. Параўн. Шцібер, SOr, 1968, 3, 419–420.

Ажырга́ць ’асядлаць (каня)’ (Сцяшк. МГ), абжаргаць ’абняць нагамі’ (Карскі, Мат. Ковенск.), ажыргнуць ’пераступіць праз што-небудзь’ (КЭС, лаг.). Запазычанне з балтыйскага. Параўн. літ. žìrgas ’конь’, apžer̃gti ’растапырваць’. Гл. Урбуціс, Baltistica, V (I), 1969, 59.