Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

О́бат (*вобат) ’вобад’ (Воўк-Лев., Татарк.) да вобад (гл.).

О́бель (*вобель) ’зусім, цалкам’ (Горб.) ад *воб‑вель да вялікі (гл.), як вобмаль (гл. малы).

О́бліг ’пісьмовая абавязацельства, вексель’ (Нас.). Ст.-бел. обликгъ, облигъ ’тс’ з польск. oblig (Булыка, Запазыч., 220).

О́бнаж (*вобнаж) ’узятак на лапках пчалы’ (Нар. сл.). Прэфіксальна-суфіксальнае ўтварэнне ад нага: *об‑ног‑ь, як вобач (гл.) ’у баку’ < *об‑бок‑ь.

(В)о́бшыўка ’каўнер, верхняя частка спадніцы, фартуха’ (БМ, 121, палес.). Гл. абшыўка, абшэўка.

О́б’ядзь (*вобʼядзь) ’плюшнік’ (Сл. ПЗБ). Магчыма, народна-этымалагічнае тлумачэнне супадае тут (figura etymologica) з навуковым. Пар. «Обʼядзь была міз дарогу, каровы абʼядаліся» (Сл. ПЗБ, 3, 254). Да аб‑есці, гл. абед.

О́глух (воглух) ’дурань’ (Шпіл.) да глухі (гл.). Значэнні ’глухі’, ’дурны’ звязаны паміж сабой (параўн. роднаснае літ. glùšas ’глухі’ і ’дурны’ (Атрэмбскі, LP, 1, 131; LP, 7, 313). Фармальна да *o‑gluš‑iti або з ‑пратэзай і ўстаўным o (Мартынаў, Этимология–1984, 129–130). Гл. ёлуп.

Ого́, огого́ ’выказ здзіўлення’ (выклічнік) (ТСБМ, Нас., Бяльк., Янк.). Укр. ого, огого, рус. ого, огого. Паралелі з іншых славянскіх моў ненадзейныя (пар. Слаўскі, 1, 23). Згодна з Праабражэнскім, 2, да а‑а. Рудніцкі, які прыводзіць у якасці паралеляў ст.-грэч. і літ. , тлумачыць усходнеславянскія словы як такія, што ўзніклі ў выніку падаўжэння а з прыдыханнем інтэрвакальнай пазіцыі, параўноўвае іх з еге́, ігі́, угу́ (пар. ESSJ SG, 2, 41).

О́дум (*водум) ’задуменне’ (ТСБМ, Нас., Сцяшк.) да адумацца ’надумацца, прыйсці да думкі’ (ТС, 248). Гл. дума.

О́йдзе о́ ’тут’ (Бір.) да о́дзе ’тс’ (Сцяшк. МГ) < *от‑дзе ’вось дзе’. Нерэгулярны пераход тыпу айчына < ст.-бел. отчина. Гл. от.