Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

засці́лка, ‑і, ДМ ‑лцы, ж.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. засцілаць — заслаць ​2.

засціртава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.

Скласці ў сцірты (збожжа, салому і пад.). — Нашы ўсё звезлі ў гумно, засціртавалі, — быццам сама сабе сказала Параска. Кавалёў.

за́сціцца, ‑ціцца; незак.

Разм. Затуманьвацца; станавіцца нябачным. // перан. Траціць выразнасць. Шэкспіраўскі жэмчуг не павінен рассыпацца дарэмна, але выкарыстоўваць яго трэба так, каб асноўная думка не засцілася. Лужанін.

за́сціць, зашчу, засціш, засціць; незак., каго-што.

Разм. Засланяць, затуляць сабой. [Бярозы] засцяць густым галлём, засланяюць неба над вуліцай і над Сузонавым дваром. Галавач. [Дождж] сеяўся як праз сіта і вільготнай імглой аасціў дрэвы, засціў нізкае восеньскае неба. Лынькоў. // перан. Засланяць, ставіць на задні план. Хай адгэтуль далёка Да жаданага шчасця, Вобраз твой яснавокі Мне пакуты не засцяць. Вітка. Як сустрэцца, дзяўчо, нам пашчасціла? Чым і як ты наўкола ўсё засціла? Дзяргай.

•••

Засціць вочы — перашкаджаць добра бачыць. Каршукоў задыхаўся. Буйныя гарачыя слёзы засцілі вочы. Асіпенка.

засцяба́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.

Разм. Засячы пугай, дубцом і пад.

засцяба́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць сцябаць.

засцянко́вец, ‑коўца, м.

Гіст. Жыхар засценка ​2. Мазавецкі стаяў у натоўпе навакольных засцянкоўцаў ля касцёла і чакаў канца імшы. Чорны.

засцянко́вы, ‑ая, ‑ае.

Гіст. Які мае адносіны да засценка ​2. Засцянковая шляхта.

засцяро́га, ‑рогі, ДМ ‑розе, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. засцерагаць — засцерагчы.

2. Тое, што засцерагае ад чаго‑н. — Прызнацца, дагэтуль я крыху баяўся, што хто-небудзь прачытае мой дзённік. Праўда, ад гэтага засцерагалі неразборлівы почырк і беларуская, мова, якую ведаў адзін Чарняк. Але засцярога гэта не такая ўжо надзейная. Шамякін.

3. Мера, якая прымаецца для аховы, засцеражэння ад чаго‑н.; надзвычай асцярожныя адносіны да чаго‑н. Да войтавых вушэй даходзяць чуткі: па лясах бадзяюцца цёмныя людзі, змаўляюцца.. і на нешта наважваюцца. Засцярога тут не пашкодзіць. Колас.

засцяро́жлівы, ‑ая, ‑ае.

Які робіцца з засцярогай; асцярожны. Гэты нясмелы засцярожлівы стук моцна ўразіў бабку і прымусіў забіцца яе сэрца. Колас.

засы́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Пачаць сыкаць.