Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

зае́дзены, ‑ая, ‑ае.

Дзеепрым. зал. пр. ад заесці.

за́едзь, ‑і, ж., зб.

Крылатыя насякомыя, якія смокчуць кроў (авадні, сляпні, мошкі і інш.). Пякло ўвесь час неміласэрна сонца, у лесе стаяла страшэнная заедзь: авадні, камары і сляпні насіліся роем і гулі, як чмялі. Нікановіч. Каня апанавалі мухі і авадні, і ён, бедны, бараніўся ад заедзі як толькі мог. Сачанка.

зае́зд, ‑у і ‑а, м.

1. ‑у. Дзеянне паводле дзеясл. заязджаць — заехаць (у 1, 4 і 5 знач.).

2. ‑у. Адзін з тураў спаборніцтва ў скачках, гонках. Паўфінальны заезд. У першыя заездзе ўдзельнічала пяць коней. Атрымаць перамогу ў апошнім заездзе.

3. ‑у. Разм. Новая змена, кантынгент (у доме адпачынку, санаторыі і пад.). Новы заезд.

4. ‑а. Уст. Заезны дом. [Хурс] часта бываў у местачковых заездах, у карчомных стадолах. Чорны.

зае́здам, прысл.

Разм. Праязджаючы міма, па дарозе; праездам. Я толькі заездам сюды, падарожнік. Панчанка.

зае́зджаны, ‑ая, ‑ае.

Знясілены частай і працяглай яздой, работай без адпачынку. Заезджаны конь. // перан. Даўно ўсім вядомы; збіты. Заезджаная тэма. Заезджаны жарт.

зае́зджы, ‑ая, ‑ае.

Які заехаў куды‑н. мімаходам, па кароткі час; прыезджы. Рэгіну запрасіў на танец нейкі заезджы хлопец, але Міцька на гэта і ўвагі не звярнуў. Лупсякоў.

зае́здзіць 1, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго.

Знясіліць частай і працяглай яздой, работай. Заездзіць каня. // перан. Разм. Змучыць непасільнай работай. Кулак Лукаш на цагельні гэтак заездзіў парабка Івана Заіку, што той не пікне. Сабаленка.

зае́здзіць 2, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак.

Пачаць ездзіць.

зае́здка, ‑і, ДМ ‑дцы, ж.

Прывучванне маладых коней да язды ў вупражы або пад сядлом, якое папярэднічае аб’ездцы.

зае́зны, ‑ая, ‑ае.

У выразе: заезны двор (дом) гл. двор.

заеката́ць, ‑екачу, ‑якочаш, ‑якоча; зак.

Разм. Пачаць екатаць. // Азвацца гучным голасам, плачам. Прыпала Зося губамі да болькі і заекатала, зайшлася з плачу. Крапіва.