зака́з 1, ‑у, м.
1. Даручэнне або просьба зрабіць, выканаць што‑н. Браць заказ. □ Прыносіць бабуля Івану заказ на чаравікі і задатак. Якімовіч. [Змітрака] здзівіла, што афіцыянтка, не атрымаўшы заказу, прынесла ўсё сама. Ваданосаў.
2. Заказаная рэч. Разнесці гатовыя заказы.
•••
Як на заказ; як па заказу — пра тое, што адпавядае якому‑н. патрабаванню, з’яўляецца ўзорным, выдатным. Дні пагодныя, як на заказ. Мележ. — Надвор’е, як па заказу, — сустрэў Мальвіну Леванок. Стаховіч.
зака́з 2, ‑у, м.
Уст. Забарона.
зака́заны 1, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад заказаць 1 (у 1 знач.).
зака́заны 2, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад заказаць 2.
заказа́ць 1, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак.
1. што і па чым. Даць заказ 1 (у 1 знач.) на што‑н. Заказаць абед. □ Пайшлі браты да каваля і заказалі сабе па булаве. Якімовіч. Чырванеючы ад хвалявання.., Лёня заказаў музыкам свой любімы вальс. Брыль.
2. Разм. Даць наказ, апавясціць. Заказаць абед. □ [Стараста:] — Ну, я ўжо заказаў, каб пасылалі хлопцаў у школу. Колас.
заказа́ць 2, ‑кажу, ‑кажаш, ‑кажа; зак., каму-чаму, звычайна з інф.
Уст. Забараніць. Ну, а сэрца, ці сэрцу закажаш, Што зрабіць — ці забыць, ці кахаць. Астрэйка.
•••
(І) дзесятаму заказаць — зарачыся ніколі больш не рабіць чаго‑н.
зака́зваць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да заказаць 1.
зака́зваць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да заказаць 2.
зака́знік, ‑а, м.
Род запаведніка, у якім поўнае або частковае выкарыстанне прыродных багаццяў (паляванне, рыбная лоўля, высечка лесу і пад.) забараняецца звычайна толькі на пэўны тэрмін. У сваім натуральным, першабытным, некранутым стане прырода Палесся з яе дзікім жывёльным, птушыным і раслінным светам будзе захоўвацца ў запаведніках і шматлікіх заказніках. В. Вольскі.
заказны́, ‑ая, ‑бе.
1. Які робіцца, выконваецца, дастаўляецца па заказу 1; заказаны 1. Заказны аўтобус. □ Гэты раз паны асабліва не скупіліся, і амаль што ўсе танцы былі заказныя. Дамашэвіч.
2. Адпраўлены з павышанай адказнасцю за дастаўку і з дадатковай аплатай (пра пісьмы, бандэролі). — Добра, што напомнілі, — Грыша дастаў з кішэні кіцеля пісьмо і падаў бацьку: — Здасцё яго заказным на пошту. Пальчэўскі.
зака́зчык, ‑а, м.
Той, хто дае заказ 1 (у 1 знач.). Шаўцу заказчык боты заказаў. Корбан. У атэлье ёсць мастак-кансультант, які заўсёды дапамагае заказчыку. «Беларусь».
заказыры́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
Разм. Пачаць казырыцца.
заказыта́ць 1, ‑зычу, ‑зычаш, ‑зыча; зак., каго.
Разм. Змучыць казытаннем. Заказытаць да паўсмерці.
заказыта́ць 2, ‑зычу, ‑зычаш, ‑зыча; зак.
Пачаць казытаць.