Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

канспіра́тарскі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да канспіратара, уласцівы яму. Канспіратарскія навыкі.

канспіраты́ўнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць канспіратыўнага. Але, з другога боку, нам абрыдзела наша стоенасць і канспіратыўнасць. Капітан Мазурэнка патрабуе, каб мы [разведчыкі] не сыходзіліся разам. Навуменка.

канспіраты́ўны, ‑ая, ‑ае.

Звязаны з канспірацыяй; тайны, падпольны. Канспіратыўная арганізацыя. Канспіратыўная кватэра. □ Вартаўніком управы горада Н... служыў, кажучы канспіратыўнай мовай, партызан. Якімовіч.

канспіра́цыя, ‑і, ж.

Сістэма і метады, якія прымяняюцца падпольнай арганізацыяй для захоўвання ў тайне яе дзейнасці; захоўванне тайны. Мікола сам зразумеў, што не пасцярогся ў сварцы з солтысам, у гарачцы парушыў правілы канспірацыі. Сабаленка. Лабановіч, захоўваючы канспірацыю, нават Турсевічу не казаў, што едзе ў Мікуцічы. Колас.

[Ад лац. conspiratio — змова, загавор.]

канста́нта, ‑ы, ж.

1. Пастаянная велічыня (у матэматыцы, фізіцы, хіміі). Канстанта цеплаправоднасці.

2. Пастаянны элемент, часцей пастаянны націск на пэўным складзе, у рытмічнай арганізацыі верша.

[Ад лац. constans.]

канста́нтнасць, ‑і, ж.

Уласцівасць канстантнага; нязменнасць. Канстантнасць колеру.

канста́нтны, ‑ая, ‑ае.

Пастаянны, нязменны, устойлівы. Канстантныя формы.

канстатава́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. канстатаваць.

канстатава́цца, ‑туецца; незак.

1. Устанаўлівацца, адзначацца. Пры гэтай праверцы канстатаваліся факты нядобраякаснага выканання работ на ўжо гатовых аб’ектах. «Звязда».

2. Зал. да канстатаваць.

канстатава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак. і незак., што і без дап.

Устанавіць (устанаўліваць) наяўнасць чаго‑н.; адзначыць (адзначаць) што‑н. Канстатаваць факт. □ — Галасуюць члены камітэта, — удакладніў Стрыжанок. — Аднагалосна, — з задавальненнем канстатаваў ён. Сабаленка. Такім чынам, на аснове разгледжанага матэрыялу можна канстатаваць, што ўздзеянне беларускай моўнай стыхіі на кніжнаславянскую адчуваецца ў «Псалтыры» на ўсіх ярусах мовы — у арфаграфіі, марфалогіі, сінтаксісе і асабліва ў лексіцы. «Весці».

[Ад фр. constater.]