Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

катава́цца, ‑туецца; незак.

Зал. да катаваць.

катава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; незак., каго-што.

Моцна, балюча біць, жорстка мучыць. Вядома, Як допыт чыняць там паны, Як б’юць, катуюць, гнуць і ломяць, Як вінавацяць без віны. Колас. Катавалі [зняволеных] гумовымі кіямі, шампаламі, прыкладамі, калолі іголкамі, расціскалі пальцы дзвярамі. Паслядовіч. // перан. Дакараць, прымушаць пакутаваць, мучыцца. — То чаго ж ты так катуеш сябе за тое, што паспяваў трохі? Чорны.

катаклі́зм, ‑у, м.

Кніжн. Нечаканы разбуральны пераварот у прыродзе або сацыяльным жыцці; катастрофа. Вулканічныя катаклізмы. Рэвалюцыйны катаклізм.

[Ад грэч. kataklysmos — паводка, патоп.]

катако́мбы, ‑аў; адз. катакомба, ‑ы, ж.

У Старажытным Рыме і іншых гарадах Рымскай імперыі — падзямеллі ў выглядзе доўгіх і вузкіх калідораў, якія служылі для першых хрысціян сховішчам, месцам набажэнства і пахавання. // Падзямеллі, пячоры з вузкімі і доўгімі хадамі.

[Іт. catacomba.]

каталагізава́цца, ‑зуецца; незак.

Зал. да каталагізаваць.

каталагізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., што.

Завесці (заносіць) у каталог. Каталагізаваць новую літаратуру.

каталагіза́тар, ‑а, м.

Складальнік каталога.

каталагіза́цыя, ‑і, ж.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. каталагізаваць.

катала́жка, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.

Разм. пагард. Турма, арыштанцкая, месца зняволення. Вядзе Данілу зноў канвой У каталажку ў дом астрожны. Колас. Там, у паліцэйскай каталажцы, здарылася тое, чаго Юрый баяўся. Навуменка.

[Ад «каталаж» замест «такелаж» — снасці, памяшканне для іх на судне.]

каталепсі́чны, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і каталептычны.