капу́сны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да капусты. Капусны ліст. // Прыгатаваны з капусты; з капустай. Капусныя катлеты.
2. Як састаўная частка некаторых назваў шкоднікаў капусты. Капусная тля. Капусны чарвяк.
капу́ста, ‑ы, ДМ ‑сце, ж.
1. Агародная расліна, лісце якой звіваецца ў качаны, а таксама самі качаны, якія ідуць у ежу. Садзіць капусту. Шаткаваць капусту. □ Усе лета вазілі [калгаснікі] агуркі, памідоры, капусту на калгасны рынак. Шамякін. Тут жа на лабяку паўз дарогі жанчыны секлі лысыя качаны капусты. Дуброўскі.
2. Вараная страва з крышанага качана гэтай расліны. Шчаслівая цётка Палашка тым часам падае на стол міску гарачай капусты. Якімовіч.
•••
Зайцава капуста — тое, што і кісліца.
Марская капуста — марскія водарасці, якія ўжываюцца як ежа і як лячэбны сродак.
Цвятная капуста — асобы від капусты, суквецце якой ідзе ў ежу.
Крышыць на капусту гл. крышыць.
капу́т, нескл., м.; у знач. вык.
Разм. Канец, смерць. — Капут яму, пане. Дзе ж ён будзе жывы, паляжаўшы ў такой вадзе. Не ўжо. Галавач. На другі тыдзень схапіла мяне ў дадатак яшчэ і ліхаманка. Аслабеў зусім, думаў — капут! Карпюк.
[Ням. Kaputt.]
капу́ха, ‑і, ДМ ‑пусе, ж.
Разм. Жан. да капун.
капуцы́н, ‑а, м.
1. Манах рымска-каталіцкага францысканскага ордэна, які носіць плашч з капюшонам.
2. Род амерыканскіх малп з доўгімі валасамі на галаве.
[Іт. cappuccino ад cappuccio — капюшон.]
капце́ць, капціць; незак.
Разм.
1. Тое, што і капціць (у 1 знач.). Лямпы, што віселі пад столлю, хліпалі, капцелі. Шамякін. Газа была не чыстая, святла давала мала, капцела многа. Новікаў.
2. перан. Жыць без мэты, без справы. — Людзі горы варочаюць, а вы? .. Дармаедамі думаеце век капцець... Лынькоў.
капцёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Ротны або батальённы склад вайсковай амуніцыі і абмундзіравання. У ротнай капцёрцы стаяць мае боты, што зведалі добра далёкія маршы. Вялюгін.
капці́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Разм. Самаробнае асвятляльнае прыстасаванне на газе; лямпа без шкла. Яшчэ нядаўна ў вокнах местачковых хат мільгацелі цьмяныя аганькі капцілак, камінк[а]ў, а школа зыркала электрычнымі агнямі. Навуменка.
капці́цца, капчуся, копцішся, копціцца; незак.
1. Пакрывацца слоем копаці, сажы.
2. Зал. да капціць (у 2, 3 знач.).
капці́ць, капчу, копціш, копціць; незак.
1. Выдзяляць копаць, сажу пры гарэнні; куродымець. Дзве вісячыя лямпы задыхаліся ўгары ад сціснутага паветра, міргалі і капцілі. Васілевіч.
2. што. Пакрываць копаццю, сажай. Хутка газавыя лямпы пакінуць капціць столі калгасных дамоў. Шахавец.
3. што. Разм. Абкурваць дымам, вэндзіць (мяса, рыбу і інш.). [Шышак] хапае будачніку, каб па вясне капціць кумпякі, а ў чэрвеньскія вечары бараніцца ад камароў, заедзі куродымам. Навуменка.
•••
Капціць неба — жыць без мэты, без справы, не прыносячы карысці грамадству.