Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

умовіцца, ; зак.

Дамовіцца, прыйсці да агульнай згоды адносна чаго-н.

  • У. пра тэрмін або аб тэрміне ад’езду.
  • У. з кім-н. пра сустрэчу або аб сустрэчы ці сустрэцца.

|| незак. умаўляцца, .

|| наз. умаўленне, .

умольны, .

Які выражае моцную просьбу.

  • У. позірк.
  • Умольна (прысл.) глядзець.

умомант, прысл.

Імгненна, у адзін міг.

умоўлены, .

Такі, аб якім загадзя ўмовіліся, назначаны па ўгавору.

  • Умоўленая сустрэча.

|| наз. умоўленасць, .

умоўнасць, , ж.

  1. гл. умоўны.

  2. Агульнапрынятая, хоць і непатрэбная сістэма звычак, норм паводзін.

    • У палоне фармальнасцей і ўмоўнасцей.

умоўны, .

  1. Загадзя ўмоўлены і зразумелы толькі тым, хто ўмовіўся.

    • У. стук.
    • Умоўнае месца.
  2. Які мае сілу толькі пры якіх-н. умовах.

    • Умоўнае асуджэнне.
    • Прыгавораны ўмоўна (прысл.).
    • Умоўная згода.
    • У. рэфлекс (выпрацаваны пад уплывам пэўных умоў).
  3. Які не існуе на самой справе, яўны або сімвалічны.

    • Умоўная мяжа.
    • Умоўныя дэкарацыі.
  4. У граматыцы: які ўтрымлівае ў сабе значэнне ўмовы (у 1 знач.).

    • У. сказ.
    • У. лад дзеяслова.
    • У. злучнік.

|| наз. умоўнасць, .

умоўчаць, ; зак.

Знарок не сказаць пра што-н.

  • У. пра самае галоўнае.
  • Не магу ў. аб чым-н. або што-н. (павінен сказаць).

|| незак. умоўчваць, .

умудрыцца, ; зак.

Ухітрыцца зрабіць што-н., а таксама (іран.) ухітрыцца зрабіць што-н. такое, чаго лёгка можна пазбегнуць.

  • Як ты ўмудрыўся на столькі спазніцца?

|| незак. умудрацца, .

умураваць, ; зак.

Памясціць, умацаваўшы цаглянай кладкай; умазаць.

  • У. касцёл.

|| незак. умуроўваць, .

|| наз. умуроўванне, .

умывальнік, , м.

Пасудзіна з кранам або ракавіна з кранам над ёй для ўмывання.