Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

дызайнер, , м.

Мастак, канструктар, спецыяліст па дызайну.

|| прым. дызайнерскі, .

дызель, , м.

Рухавік унутранага згарання, які працуе на вадкім паліве.

|| прым. дызельны, .

дызель...

Першая частка складаных слоў са знач., які мае адносіны да дызеля, дызельны, напр. дызель-матор, дызель-поезд, дызель-электраход.

дызель-электраход, , м.

Электраход, забяспечаны дызелем у якасці першаснага рухавіка.

|| прым. дызель-электраходны, .

дызентэрыя, , ж.

Вострае інфекцыйнае захворванне, якое суправаджаецца пашкоджаннем кішэчніка; крывавы панос; крываўка.

|| прым. дызентэрыйны, .

дый, злуч.

  1. далучальна-супраціўны. Злучае члены сказа, што абазначаюць паслядоўныя з’явы, па знач. набліжаецца да злучнікаў «і», «ды».

    • Узяў сякеру дый падаўся ў лес.
  2. далучальны. Далучае члены сказа і сказы, якія ўдакладняюць або абагульняюць папярэднія думкі.

    • Стаю адзін дый думаю.
    • А я вазьму дый раскажу аб усім.

дык, злуч.

  1. злуч. уступальны. з выніковым знач. Ужыв. для сувязі сказаў з прычынна-выніковымі адносінамі.

    • Калі так, дык я згодзен.
  2. злуч. уступальны. Ужыв. у пачатку галоўнага сказа пры даданым умоўным.

    • Работу зрабіў, дык можна і адпачываць.
  3. часц. узмацн. Узмацняе выказванне.

    • Я дык і глядзець у той бок не хачу.
    • Абяцаць дык абяцалі, а не выконваем.
  4. часц. узмацн. Ужыв. пры паказанні на проціпастаўленне або пярэчанне (з часціцай «ж»; разы.).

    • Дык я ж не спрачаюся!

дыктаваць, ; незак.

  1. Павольна вымаўляць, чытаць што-н., каб слухачы маглі запісваць.

    • Д. верш.
  2. Прапаноўваць для безадгаворачнага выканання.

    • Так яму дыктавала сумленне.

|| зак. прадыктаваць, .

|| наз. дыктоўка, .

  • Пісаць пад дыктоўку.

дыктант, , м.

Від пісьмовай работы — запісванне тэксту пад дыктоўку з далейшым аналізам правільнасці яго напісання.

  • Кантрольны д.

|| прым. дыктантны, .

дыктар, , м.

Работнік радыё або тэлебачання, які чытае тэкст перад мікрафонам.

|| ж. дыктарка, .

|| прым. дыктарскі, .