Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

Скарачэнні

контр-адмірал, , м.

Першае адміральскае званне або чын у флоце, роўнае званню генерал-маёра ў сухапутных войсках, а таксама асоба, якая мае гэта званне.

|| прым. контр-адміральскі, .

контур, , м.

Абрыс, лінія, якая ачэрчвае што-н.

  • К. лесу.
  • К. будынка.

|| прым. контурны, .

  • Контурная лінія (перарывістая лінія з кропак або кароткіх рысак).
  • Контурная карта (геаграфічная карта, на якую нанесены толькі абрысы вадаёмаў і сушы).

конус, , м.

  1. Геаметрычнае цела, якое ўтвараецца вярчэннем прамавугольнага трохвугольніка вакол аднаго з яго катэтаў.

  2. Прадмет такой формы.

    • К. тэрыкона.

|| прым. конусны, .

конусападобны, .

Які мае выгляд конуса.

кончаны, .

Вырашаны, закончаны.

  • Кончаная справа.

  • Кончаны чалавек — непапраўны ў сваіх паводзінах, дзеяннях чалавек; такі, ад якога нічога добрага нельга чакаць у будучым.

кончыцца, ; зак.

  1. Прыйсці да канца, спыніцца, завяршыцца чым-н.

    • Навучальны год кончыўся.
    • Ніткі кончыліся.
    • Гульня кончылася перамогай.
  2. Памерці ў пакутах (разм.).

|| незак. канчацца, .

кончыць, ; зак.

  1. што, а таксама з чым і з інф. Завяршыць, давесці да канца, закончыць.

    • К. касьбу.
    • К. з рамонтам.
    • К. чытаць.
  2. што чым. Зрабіць што-н. у заключэнне, закончыць чым-н.

    • К. артыкул цытатай.
    • К. выступленне заклікамі.
  3. што, з чым і з інф. Палажыць канец чаму-н., спыніць што-н.

    • К. гулянкі.
    • К. з п’янствам.
    • К. бяздзейнічаць.
  4. Завяршыць навучанне дзе-н.

    • К. аспірантуру.
  5. Звесці са свету (разм.).

  • Дрэнна (кепска) кончыць — пра ганебны канец чыйго-н. жыцця або дзейнасці.

  • Кончыць жыццё — памерці.

|| незак. канчаць, .

конь, , м.

  1. Буйная свойская аднакапытная жывёліна, якая выкарыстоўваецца для перавозкі грузаў і людзей, а таксама для верхавой язды.

    • Купіць каня.
    • Навязаць каня.
    • Па конях! (кавалерыйская каманда для пасадкі на коней).
    • На кані і пад канём (у самых разнастайных і непрыемных сітуацыях пабываць, быць).
  2. Шахматная фігура з галавой каня.

    • Хадзіць канём.
    • Ход канём (таксама перан. пра смелае, рашучае дзеянне).
  3. Абабіты скурай брус на чатырох ножках для гімнастычных практыкаванняў.

  • Ні па кані, ні па аглоблях (разм.) — не так, як хацелася (зрабілася, атрымалася).

|| памянш. конік, .

|| прым. конны, і конскі, .

  • К. двор.
  • Конская грыва.
  • Конскае шчаўе (батанічная назва).

конюх, , м.

Работнік, які даглядае коней.

копанік, , м. (разм.).

Полаз са ствала дрэва, выкапанага з каранёвым адросткам.