Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

ла́та¹, -ы, ДМ ла́це, мн. -ы, лат, ж.

Кавалак тканіны, скуры, якім залатана дзірка на адзенні, абутку і пад.

|| памянш. ла́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.

|| прым. ла́тны, -ая, -ае.

ла́та², -ы, ДМ ла́це, мн. -ы, лат, ж.

Абчасаная жэрдка, якая кладзецца ўпоперак крокваў пры крыцці страхі.

Палажыць латы.

|| прым. ла́тны, -ая, -ае.

Латныя цвікі.

лата́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Адкрыты жолаб для сцёку, ссыпання чаго-н.

2. Паўкруглае або прамавугольнае прыстасаванне ў выглядзе невялікага жолаба ў млыне для ссыпання збожжа ў жорны.

Млынавы л.

|| прым. латако́вы, -ая, -ае.

ла́таны, -ая, -ае.

3 латкамі, рапараваны, лаплены.

Л. армяк.

Хоць у латаным, абы не ў хватаным (прыказка).

латарэ́я, -і, мн. -і, -рэ́й, ж.

Арганізаваная азартная гульня, падчас правядзення якой частка ўнесеных удзельнікамі (пакупнікамі) сродкаў ідзе арганізатарам, а размеркаванне выгод (рэчаў, грашовых сум і інш.) і страт залежыць ад выпадковага выцягвання таго ці іншага білета або нумара (жэрабя).

Грашова-рэчавая л.

|| прым. латарэ́йны, -ая, -ае.

Л. білет.

лататы́.

У выразе: даць (задаць) лататы (разм.) — уцячы, кінуцца наўцёкі.

ла́таць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак., што.

Зашываць дзіркі, ставячы латкі.

Л. кашулю.

|| зак. зала́таць, -аю, -аеш, -ае; -аны.

|| наз. ла́танне, -я, н.

латашы́ць, -ташу́, -то́шыш, -то́шыць; -то́шаны; незак. (разм.).

1. што. Ірваць без разбору, псуючы і спусташаючы.

Л. гарох.

Л. яблыкі.

2. што. Знішчаць безразважна, спусташаць.

Л. лес.

3. перан., каго-што. Біць, лупцаваць.

Л. посуд.

Дзед пачаў л. хлопцаў кульбай.

4. Рабаваць.

|| зак. златашы́ць, -ташу́, -то́шыш, -то́шыш; -то́шаны.

ла́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

Тое, што і лата¹.

Паставіць латку.

ла́тнік, -а, мн. -і, -аў, м. (гіст.).

Сярэдневяковы воін у латах.