лад¹, -у, М -дзе і ў ладу́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Дзяржаўная ці грамадская сістэма.
Дзяржаўны л.
Грамадскі л.
2. Уклад жыцця, спосаб жыцця.
Будуем новы л. жыцця.
3. Згода, парадак, зладжанасць (разм.).
Няма ладу ў хаце.
4. Спосаб, манера, узор.
На новы л.
5. Сістэма будовы чаго-н., утвораная ўнутранай сувяззю, залежнасцю суадносных частак.
Граматычны л. мовы.
◊
Давесці (прывесці) да ладу — прывесці што-н. у парадак; закончыць паспяхова якую-н. справу.
Дайсці (да) ладу — разабрацца, дабіцца толку.
На добры лад — так, як патрэбна; па-сапраўднаму.
На свой лад — па-свойму.
На ўсе лады — усебакова (абмяркоўваць, разбіраць і пад.).
Не ў лад — нязладжана, нястройна.
Не ў ладу; не ў ладах з кім-чым — быць не ў згодзе, у дрэнных адносінах.
У лад — зладжана, стройна.
(Усе) на адзін лад — (усе) аднолькавыя.
лад², -а і -у, М -дзе і ў ладу́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. -у. Спосаб пабудовы гукарада, арганізацыя музычных гукаў.
2. -а. Папярочнае дзяленне на грыфе струнных музычных інструментаў.
3. мн. Клавішы гармоніка, духавых інструментаў.
Перабіраць лады.
|| прым. ла́давы, -ая, -ае.
лад³, -у, М -дзе, м.
У граматыцы: сістэма форм дзеяслова, якая выражае адносіны дзеяння да рэчаіснасці.
Абвесны л.
Загадны л.
Умоўны л.
ла́дам, прысл.
1. Парадкам, як трэба.
Жыццё ідзе л.
2. У згодзе, мірна, спакойна.
Пагутарыць л.
ла́дан, -у, м.
Араматычная смала, якая выкарыстоўваецца для абкурвання ў час богаслужэння.
◊
На ладан дыхаць (разм.) — быць пры смерці.
|| прым. ла́данны, -ая, -ае.
ла́данка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
1. Маленькі мяшочак з ладанам або амулетам, талісманам, які носяць на грудзях з мэтай засцерагчы сябе ад няшчасця.
2. Невялікая пасудзіна, у якой спальваюць ладан.
ла́дачкі, -аў, толькі мн. (дзіц.).
1. гл. ладкі.
2. Назва дзіцячай гульні, пры якой, звяртаючыся да дзіцяці са словамі: «Ладачкі, ладачкі» і г.д., пляскаюць яго далонькі адна аб адну.
ладдзя́¹, -і́, мн. -і́, ж. (уст.).
Вялікая парусная ці веславая лодка.
ладдзя́², -і́, мн. -і́, -е́й, ж.
Шахматная фігура ў форме вежы, якая ходзіць удоўж і поперак дошкі па прамой; тура́.
|| прым. ладзе́йны, -ая, -ае.
Ладзейнае заканчэнне партыі.
ла́дзіцца, -джуся, -дзішся, -дзіцца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ісці на лад, добра атрымлівацца.
У фірме справа л.
2. Наважвацца, рыхтавацца што-н. рабіць (разм.).
Л. спаць.