Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ПрадмоваСкарачэнні

экспрапрыя́цыя, -і, ж. (кніжн.).

Прымусовая канфіскацыя маёмасці ў каго-н.

Э. зямлі.

|| прым. экспрапрыяцы́йны, -ая, -ае.

экспро́мт, -а, М -мце, мн. -ы, -аў, м.

1. Верш, музычны твор і пад., створаныя без папярэдняй падрыхтоўкі, у момант выканання.

Музычны э.

2. Прамова, трапны адказ, сказаныя без папярэдняга абдумвання.

|| прым. экспро́мтны, -ая, -ае.

экспро́мтам, прысл.

Без падрыхтоўкі, адразу.

Выступіць э.

экспрэ́с, -а, мн. -ы, -аў, м.

Цягнік, аўтобус, параход і пад., якія ідуць з вялікай хуткасцю і спыняюцца толькі на галоўных прыпынках, станцыях.

|| прым. экспрэ́сны, -ая, -ае.

экспрэсі́ўны, -ая, -ае (кніжн.).

Выразны, з экспрэсіяй.

Экспрэсіўныя сродкі мовы.

|| наз. экспрэсі́ўнасць, -і, ж.

экспрэ́сія, -і, ж. (кніжн.).

Выразнасць, сіла выражэння пачуццяў, перажыванняў і пад.

Дэкламаваць з экспрэсіяй.

экспрэсіяні́зм, -у, м.

Плынь у мастацтве і літаратуры 1-й палавіны 20 ст., прадстаўнікі якой лічылі сваёй асноўнай задачай выражэнне ўнутранага свету мастака, яго суб’ектыўных творчых перажыванняў.

|| прым. экспрэсіяністы́чны, -ая, -ае.

экспрэсіяні́ст, -а, М -сце, мн. -ы, -аў, м.

Мастак — паслядоўнік экспрэсіянізму.

|| ж. экспрэсіяні́стка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.

|| прым. экспрэсіяні́сцкі, -ая, -ае.

экспрэс-...

Першая састаўная частка складаных слоў са знач. тэрміновы, аператыўны, напр.: экспрэс-аналіз, экспрэс-дыягностыка, экспрэс-інфармацыя, экспрэс-лабараторыя (якая ажыццяўляе тэрміновыя аналізы, пробы), экспрэс-проба.

экста́з, -у, м.

1. Найвышэйшая ступень захаплення, пры якой чалавек даходзіць да самазабыцця.

Дайсці да экстазу.

Гаварыць што-н. у экстазе.

2. Від афектыўнага псіхічнага расстройства, непрытомна-раз’юшаны стан (спец.).

|| прым. экстаты́чны, -ая, -ае.