Verbum

гляда́ч, гледача́, мн. гледачы́, гледачо́ў, м.

Той, хто глядзіць што-н., назірае за чым-н.

Тэатральны г.

|| ж. гляда́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.

глядзе́льны, -ая, -ае.

1. Прызначаны для гледачоў.

Глядзельная зала.

2. Тое, што і аптычны (у 1 знач.).

Глядзельная труба.

глядзе́цца, -джу́ся, -дзі́шся, -дзі́цца; -дзі́мся, гледзіце́ся, -дзя́цца; -дзі́ся; незак.

1. у што. Глядзець на сваё адлюстраванне ў чым-н.

Г. ў люстэрка.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Успрымацца: пра фільм, пастаноўку і пад.

Спектакль глядзіцца з увагай.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра рэч, прадмет: добра выглядаць, дэманстраваць свае лепшыя якасці.

Касцюм добра глядзіцца.

|| зак. паглядзе́цца, -гляджу́ся, -глядзі́шся, -глядзі́цца; -глядзі́мся, -гледзіце́ся, -глядзя́цца; -глядзі́ся (да 1 знач.).

глядзе́ць, -джу́, -дзі́ш, -дзі́ць; -дзі́м, гледзіце́, -дзя́ць; -дзі́; незак.

1. на каго-што і ў што. Накіроўваць позірк, каб убачыць каго-, што-н.

Г. на неба.

Г. на экран.

Вокны глядзяць у агарод (перан.: выходзяць на агарод).

2. каго-што. Разглядаць, успрымаць, знаёміцца з кім-, чым-н.

Г. спектакль.

Г. выстаўку карцін.

3. каго-што. Рабіць агляд, абследаванне.

Г. хворага.

4. каго-што, за кім-чым і са злуч. «каб». Даглядаць, турбавацца (разм.).

Г. дзяцей.

Г. за парадкам.

Г. каб усё было як трэба.

5. на каго-што. Браць прыклад з каго-н., лічыцца з кім-н.

Г. на старэйшых.

Не глядзі на лежабокаў.

6. на каго-што. Так ці інакш адносіцца да каго-, чаго-н., мець сваю ацэнку.

Г. на рэчы проста.

7. Віднецца, паказвацца адкуль-н.

Беднасць глядзела з кожнага кутка хаты.

8. заг. глядзі́(це)! у знач. выкл. Выражае:

а) папярэджанне, перасцярогу або пагрозу.

Глядзіце, не спазніцеся!

б) здзіўленне, спалох.

Глядзі, што нарабіў гэты разбойнік!

в) ужыв. як знак спасылкі ў тэксце.

Глядзі наступную старонку.

9. заг. глядзі́, 2 ас. адз. цяпер. глядзі́ш, у знач. пабочн. сл. Між тым, тым часам (разм.).

Глядзіш, і жніво надыдзе.

За якую гадзіну, глядзіш, і грыбоў вядро.

10. 1 ас. цяпер. гляджу́ (глядзі́м), у знач. пабочн. сл. Як выяўляецца (разм.).

Гляджу, аўтобус ужо на прыпынку.

◊

Воўкам глядзець (разм.) — таіць злосць на каго-н.

Глядзець з рук каго або чыіх (разм., неадабр.) — не мець самастойнасці, быць у матэрыяльнай залежнасці ад каго-н.

Глядзець праз пальцы (разм., неадабр.) — абыякава, несур’ёзна ставіцца да каго-, чаго-н., наўмысна не надаваць сур’ёзнай увагі каму-, чаму-н.

Глядзець праўдзе ў вочы — цвяроза і правільна ўсё ўспрымаць.

Глядзець смерці ў вочы — быць у вялікай небяспецы, блізка ад смерці.

Як у ваду глядзеў (разм.) — быццам наперад ведаў.

|| зак. паглядзе́ць, -джу́, -дзі́ш, -дзі́ць; -дзі́м, -ледзіце́, -дзя́ць; -дзі́ (да 1—6 знач.).

|| аднакр. гля́нуць, -ну, -неш, -не; глянь (да 1, 3, 6 і 7 знач.).

гляк, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

Нізкая гліняная пасудзіна з выпуклымі бакамі і вузкім горлам.

|| памянш. глячо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

|| прым. гля́чны, -ая, -ае.

гля́нец, -нцу, м.

Бляск начышчанай або адпаліраванай паверхні.

Навесці г. (таксама перан.: канчаткова прывесці да ладу закончаную работу).

глянцава́цца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -цу́ецца; незак.

Пакрывацца глянцам, начышчацца да бляску.

глянцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны; незак., што.

Пакрываць глянцам.

Г. паперу.

Г. абутак.

|| зак. наглянцава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; -цава́ны.

|| наз. глянцава́нне, -я, н. і глянцо́ўка, -і, ДМ -цо́ўцы, ж.

|| прым. глянцава́льны, -ая, -ае.

глянцаві́ты, -ая, -ае.

3 глянцам, не матавы.

Глянцавітая папера.

|| наз. глянцаві́тасць, -і, ж.

гля́нцавы, -ая, -ае.

3 наведзеным глянцам, бліскучы.

Глянцавая паверхня.